Tầng Địa ngục
thứ chín, vòng ngục thứ nhất (Caina – Những kẻ phản bội người thân); vòng ngục
thứ hai (Antênôra – Những kẻ phản bội tổ quốc).
Nếu thơ tôi dữ dằn và khô khốc
Như tự thân cái Hố thảm sầu này
Nơi trên đó chồng chất bao ngục khác.
4 Thì tôi trình bày ý tưởng của tôi
Đầy đủ hơn, nhưng mà không có nó
Dù nhọc nhằn, vẫn bày tỏ ra đây.
7 Bởi vì đây, việc làm không hề dễ
Khi đi mô tả cái thế giới này
Không phải việc của những lời “bố – mẹ”.
10 Hỡi Nàng Thơ từng giúp Anphiônê
Xây thành Têbê, xin Nàng trợ giúp
Để không quá xa sự thực – ngôn từ.
13 Hỡi cái lũ xấu xa, tồi tệ nhất
Đến kiếp dê cừu cũng vẫn còn hơn
Thật khó tả, thà rằng trên mặt đất.
16 Chúng tôi ở trong màn sương kinh hoàng
Bên chân gã khổng lồ, trong hố tối
Mắt tôi nhìn một vách đá dựng lên.
19 Bỗng tôi nghe tiếng kêu: “Hãy chú ý
Nếu có thể, xin chớ giẫm lên đầu
Của những anh em nơi này đau khổ”.
22 Tôi quay lại nhìn và thấy phía trước
Ngay dưới chân một cái hố đóng băng
Trông giống như thủy tinh hơn là nước.
25 Chưa bao giờ mùa đông, sông Đanuýp
Ở nước Áo, hay sông Đông xa xôi
Lại phủ một lớp băng dày khủng khiếp.
28 Cho dù ngọn núi Tambécnicki
Hay núi Pietờrapana đổ sập xuống
Thì mặt hồ cũng không rạn nứt ra.
31 Và như con ếch đang kêu ì oạp
Mũi nhô lên cao trên mặt nước đầm
Đêm, mơ màng người nông dân mùa gặt.
34 Trong băng giá, những âm hồn đau đớn
Vì lạnh, nên xấu hổ cũng tái xanh
Răng đập vào răng như cò gặp lạnh.
37 Tất cả âm hồn gương mặt cúi gằm
Mọi bằng chứng được phơi bày như vậy:
Miệng – rét cóng, còn đôi mắt – đau thương.
40 Khi đưa mắt nhìn quanh, tôi lại thấy
Có hai âm hồn ôm ghì lấy nhau
Đến nỗi tóc trên đầu hoà lẫn vậy.
43 Tôi liền hỏi: “Sao ôm ghì lấy nhau
Các anh là ai?” Họ liền quay lại
Nhìn vào tôi, khi ngẩng mặt lên cao.
46 Hai đôi mắt đã đầm đìa nước mắt
Chảy ròng ròng xuống môi và đóng băng
Họ vẫn ôm ghì nhau và gào khóc.
49 Chưa bao giờ hai tấm gỗ ghép vào
Chặt như vậy, họ như hai dê đực
Trong cơn điên dùng trán húc vào nhau.
52 Một âm hồn rụng hai tai vì lạnh
Mặt cúi gằm gằm, cất tiếng hỏi tôi:
“Sao nhìn chúng tôi như soi gương vậy?
55 Nếu ngươi muốn biết hai âm hồn này:
Ông Anbéctô – bố họ di chúc lại
Thung lũng sông Bixenđô của họ giờ đây.
58 Họ đều là con của cùng một mẹ
Nhưng nếu lục tìm khắp ngục Caina
Không ai đáng đông thành keo hơn họ.
61 Cũng không phải cái tên đang đứng nhìn
Bị Áctu dùng kiếm đâm thủng ngực
Cũng không phải Phôcácsia, hay tên
64 Đầu bị che khuất, ta không thấy rõ
Hắn tên là Xátxôn Mátkêrôni
Nếu ngươi là dân Tôxcan, hẳn biết nó.
67 Còn bây giờ – ta nói vài lời cuối –
Ta là Camisiôn đê Pátxi
Đang chờ Cáclin, để nhẹ bớt tội”.
70 Tôi thấy hàng trăm gương mặt tím bầm
Vì lạnh, và tôi cũng run bần bật
Giờ vẫn run, hễ thấy nước đóng băng.
73 Sau đó chúng tôi đi vào trung tâm
Về cái nơi dồn nén mọi trọng lực
Và tôi run trong giá lạnh tối đen.
76 Đây ý muốn, định mệnh, hay ngẫu nhiên
Tôi không biết, nhưng đang đi qua giữa
Những cái đầu, bỗng vấp mạnh bàn chân
79 Vào một kẻ đang vừa kêu vừa khóc
“Sao giẫm tôi, hay ngươi đến hành tôi
Trả thù trận Môngtapécti thảm khốc?”
82 Tôi nói: “Xin Thầy nán lại đợi con
Con muốn xua đi một điều nghi vấn
Rồi ta đi nhanh theo mức Thầy cần”.
85 Thầy tôi dừng lại và tôi lên tiếng
Với âm hồn vẫn đang chửi rủa tôi:
“Ngươi là ai mà dữ dằn quát mắng?”
88 “Thế ngươi là ai mà qua Antênôra
Đá mạnh vào má người ta như thế
Đá đau hơn cả người còn sống à”.
91 Tôi trả lời: “Ta là người chưa chết
Chắc việc nổi danh là điều khát khao
Để trong thơ ta, tên ngươi sẽ viết?”
94 Hắn đáp: “Ta chỉ mong điều ngược lại
Ngươi đi khỏi đây, chốn băng giá này
Mua chuộc có nghĩa gì, ngươi biết đấy!”
97 Thế là tôi tóm lấy da gáy nó
Và nói: “Mày phải xưng tên ngay
Hoặc sẽ trụi tóc, cái đồ nguyền rủa!”
100 Nó lại nói: “Sao
làm ta trụi tóc?
Ta không nói cho biết ta là ai
Dù ngươi có làm cho ta què quặt”.
103 Trong tay tôi có
ít tóc của nó
Vì tôi đã nhổ tóc nó ít nhiều
Còn nó cúi gằm, sủa lên như chó.
106 Ai đó kêu:
“Bốcca, mày sao thế?
Mày nghiến răng như vậy chưa đủ sao
Lại còn sủa, con quỷ nào chọc thế?”
109 Tôi nói: “Không
cần ngươi nói nữa
Tên phản bội đê hèn, nỗi nhục của ngươi
Chốn trần gian sẽ ô danh muôn thuở”.
112 Hắn trả lời: “Cứ
kể điều ngươi thích
Nhưng nếu như ngươi ra khỏi chốn này
Đừng im lặng về cái thằng mỏng mép.
115 Ở đây nó khóc
trên tiền quân Pháp
Ngươi có thể nói: “Tôi đã thấy Ngài
Nơi những tội phạm được giam chỗ mát”.
118 Nếu người ta
hỏi: còn những ai nữa
Thì bên cạnh là Đức ông Béckeria
Đã từng bị dân Phirenxe cắt cổ.
121 Đằng kia là
Gianni đê Xônđaniêri
Ganêlônê và Têbanđenalô, là kẻ
Mở cửa thành Phaenxa giữa đêm khuya”.
124 Khi âm hồn này
chúng tôi bỏ lại
Thấy hai đứa trong cùng một hố băng
Đầu này đội đầu kia như đội mũ.
127 Giống như người
ta ăn bánh khi đói
Người ở trên vào người dưới cắm răng
Ở nơi bộ óc nối liền với gáy.
130 Chẳng khác gì
Tiđêô trong cơn giận
Gặm thái dương của Mênalíppô
Chén xong hộp sọ, rồi các bộ phận.
133 “Hỡi ngươi – tôi
nói – ngươi đang biểu lộ
Hận thù thú vật với kẻ ngươi ăn
Hãy cho ta biết nguyên nhân của nó.
136 Nếu ngươi có lý
để mà hận thù
Thì ngươi là ai, vì đâu oán hận
Để nơi trần thế ta minh oan cho
139 Một khi lưỡi ta
chưa thành bất động”.
KHÚC XXXII
10. Nàng Thơ từng giúp Anphiônê - Anfione, theo thần thoại Hy Lạp, đã
gọi các Nàng thơ đến để giúp xây dựng thành Tebe. Theo tiếng đàn lia của chàng
các tảng đá tự động xếp đúng vào chỗ cần thiết.
25-26. Sông Danoia ở Osterlicchi - tức sông Đanuýp ở Áo; sông Tanaï là sông Đông ở Nga gọi theo tiếng Hy Lạp.
28-29. Tambernicchi - các nhà chú thích cổ chưa xác định chính xác đây là
ngọn núi nào, có thể, đây là Fruška Gora ở Serbia; Pietrapana (nay là Pania) là
ngọn núi thuộc dãy Alpi Apuane giữa Serchio và Magra ở Toscana.
55. Hai âm hồn - đây là hai anh em ruột Alessandro và Napoleone degli
Alberti. Napoleone thuộc phe Ghibellini còn Alessandro thuộc phe Guelfi. Sự đối
lập về chính trị và tranh chấp tài sản đã dẫn họ đến những cuộc sát phạt sinh
tử từ năm 1282 đến 1286. Xuống Địa ngục vẫn còn thù địch nhau.
59. Ngục Caina - vòng thứ nhất của tầng ngục cuối cùng (Cocito), nơi
trừng phạt những kẻ phản bội người thân. Caina là người giết em trai mình trong
Kinh Thánh (Sáng Thế ký, IV, 8).
61. Mordret (Modred) - là con trai mưu giết vua cha Artu (Arthur) bị
Artu xuyên cho một nhát kiếm qua lồng ngực mà lỗ thủng ánh sáng lọt qua được.
Trước khi chết còn kịp đâm vua cha bị thương nặng. Chuyện này được kể trong
tiểu thuyết “Historie de Lancelot du Lac” (X, ĐN., V, 128).
63. Focaccia - là biệt danh của Vanni de Cancellieri, quí tộc Pistoia
thuộc phe Trắng đã giết chết hai người bà con thuộc phe Đen.
65-66. Sassal Mascheroni - người Firenze, giết cháu của mình để giành
quyền thừa kế. Bị xử chết bằng cách lăn trong thùng có đóng đinh nhọn. Chuyện
này ở Toscana ai cũng biết.
68. Camicion de Pazzi - tức Alberto Camicion, đã giết một người bà con
để chiếm đoạt tài sản.
69. Carlin - tức Carlino dé Pazzi, người bà con của Camicion, thuộc phe
Trắng, vì tiền đã giao lâu đài Piantravigne cho phe Đen làm cho nhiều người phe
Trắng bị giết nên Camicion cho là tội của Carlin nặng hơn.
73. Sau đó chúng tôi
đi vào trung tâm - từ đây bắt đầu vòng thứ hai của tầng ngục
cuối có tên Antenora (câu 88).
79-81. Một kẻ đang vừa kêu vừa khóc - đây là Bocca degli Abbati, kẻ phản
bội đã chặt tay người cưỡi ngựa cầm cờ, làm cho hàng ngũ rối loạn dẫn đến sự
thất bại của phe Trắng trong trận Montaperti.
88. Anterona - nơi giam giữ và hành hình những kẻ phản bội tổ quốc hay
đảng của mình. Anterona là tên một người Tơroa đã phản bội thành phố của mình,
giúp cho Ulisse và Dimede ăn trộm tượng thần Athena.
114. Ở đây nó khóc trên tiền quân Pháp - chỉ Buosa da Duera, năm 1263
cầm đầu một đội quân Ghibellini của Lombardia để chặn đường quân Pháp tiến về
Roma nhưng hắn đã nhận tiền đút lót và để cho quân Pháp đi qua.
119. Đức ông Béckeria - đây là Tesauro dei Beccheria, tu viện trưởng
Vallombrosa, bị tố cáo là đã thông đồng với những người Ghibellini, bị trục
xuất ra khỏi Firenze và bị phe Guelfi chặt đầu năm 1258.
121. Gianni de Soldanier - quý tộc Firenze, thuộc phe Ghibellini, năm
1266 đã phản bội đảng mình chạy sang hàng ngũ Guelfi.
122. Ganellone - tức Gano di Mangaza đã phản bội, dẫn đến việc Orlando
(Roland) bị phục kích và tử trận trên đèo Roncisvalle (X, ĐN., XXXI, 16-18);
Tebaldello de Zambrasi là kẻ nửa đêm đã mở cửa thành Faenza giao nộp cho phe
Guelfi Bologna.
125. Khi âm hồn này chúng tôi bỏ lại - từ đoạn này bắt đầu cảnh Bá tước
Ugolino gặm đầu Giám mục Ruggieri.
130. Chẳng khác gì Tiđêô trong cơn giận - theo thần thoại Hy Lạp, Tideo,
một trong bảy vua bao vây thành Tebe, bị Menalippo đâm bị thương nhưng vẫn đủ
sức giết Menalippo rồi gặm đầu Menalippo. Câu chuyện này được Publio Stazio kể
lại trong “Thebaide” (VIII, 717-767).
