Thần Khúc - Địa Ngục - Khúc 26

KHÚC XXVI 

Tầng Địa ngục thứ tám – Hố ngục thứ tám – Uylitxê – Những kẻ có âm mưu xảo quyệt.

 Hãy vui lên, hỡi Firenxe đô thành

Hãy tung cánh trên đất liền, biển cả

Danh tiếng vang truyền đến tận Âm cung!

⁴   Ở ngục trộm cắp, ta gặp năm đứa

Điều đó khiến ta hổ thẹn vô cùng

Ngươi chắc cũng không lấy làm vinh dự.

⁷   Nhưng nếu như buổi sớm ngươi mơ màng

Sẽ cảm thấy trong một ngày sắp đến

Điều mà Pờratô và nhiều kẻ vẫn mong.

¹⁰  Nếu việc ấy xảy ra, không hề sớm

Điều gì xảy ra, tất phải xảy ra

Càng cao tuổi ta sẽ càng đau đớn.

¹³  Chúng tôi lại đi theo những bậc thang

Mà chúng tôi đã nhọc nhằn đi xuống

Giờ đi lên, Thầy đẩy tôi sau lưng.

¹⁶  Chúng tôi đi trên con đường hoang vắng

Giữa những tảng đá và mỏm đá nhô

Nếu không có tay thì chân không chuyển.

¹⁹  Tôi đã đau buồn, giờ lại đau buồn

Khi nhớ lại những điều mắt đã thấy

Muốn hãm đầu óc khác với lệ thường.

²²  Để nó khỏi lầm lạc theo ý muốn

Nếu số phận thánh thần hoặc vận may

Ban cho năng khiếu mà tôi thèm muốn.

²⁵  Như người nông phu nằm nghỉ trên đồi

Trong thời khắc mà ngọn đèn Tạo hoá

Hiển hiện ra, dù khép mắt ít thôi.

²⁸  Và muỗi đến thay cho ruồi, bay lượn

Và trong thung lũng đom đóm lập lòe

Nơi ban ngày người hái nho, cày ruộng.

³¹  Nghìn ngọn lửa, ngục thứ tám sáng trưng

Ngục mở ra trước mắt từ hai phía

Và tôi nhìn xuống dưới đáy tận cùng.

³⁴  Giống như người được gấu rừng rửa hận

Nhìn thấy xe Êlia lúc lên đường

Khi những con ngựa lên trời bay bổng.

³⁷  Nhưng bằng mắt thì không thể nhìn theo

Không thấy gì khác hơn là ánh lửa

Như một làn mây nhẹ bay lên cao.

⁴⁰  Cũng như thế, mỗi ngọn lửa dưới đáy

Đều chứa bên trong mình một tội nhân

Dù mắt không thể thấy gì trong đó.

⁴³  Để nhìn cho rõ, tôi lên đỉnh cầu

Và nếu không bám chặt vào mỏm đá

Thì tôi đã rơi tõm xuống vực sâu.

⁴⁶  Thấy tôi cứ nhìn chằm chằm xuống vực

Thầy bảo: “Âm hồn phiêu bạt đến đây

Bị bọc trong lửa và đang bị đốt”.

⁴⁹  Nghe Thầy nói vậy, tôi đáp: “Thưa Thầy

Con vững tin hơn và con hiểu được

Chuyện như thế, nhưng con muốn hỏi Thầy:

⁵²  Kẻ nào trong đám có ngọn lửa tách

Làm đôi, thì giống với chuyện ngày xưa

Từ giàn thiêu anh em Etêôcờlê tách bạch”.

⁵⁵  “Trong đó Uylítxê và Điômêđê – Thầy đáp –

Ngày xưa cơn thịnh nộ đã từng chung

Ngày nay ở đây chịu chung hình phạt.

⁵⁸  Trong ngọn lửa mà chúng đang khóc than

Về mưu con ngựa cửa thành đã mở

Từ đó giống nòi La Mã cao sang.

⁶¹  Chúng than khóc về mẹo lừa đã giết

Nàng Đêtêmia còn thương nhớ Asin

Đền cả tội trộm tượng thần ngày trước”.

⁶⁴  “Nếu trong ngọn lửa giọng nói vẫn còn

Thì con đây xin khẩn cầu lần nữa

Nghìn khẩn cầu trong chỉ một lời xin.

⁶⁷  Hãy chờ ngọn lửa hai sừng tiến lại

Thầy chớ ngăn con chờ đợi ở đây

Thầy thấy đấy, con nghiêng về phía nó”.

⁷⁰  “Lời thỉnh cầu của con thật đáng khen –

Thầy trả lời – vì vậy ta chấp thuận

Nhưng hãy giữ gìn cái lưỡi của mình.

⁷³  Ta sẽ hỏi họ, điều con mong muốn

Rồi tự hiểu, vì giọng nói của con

Họ người Hy Lạp – có thể im lặng”.

⁷⁶  Khi ngọn lửa đã đến gần chúng tôi

Thầy tôi chọn thời khắc và địa điểm

Và tôi đã nghe Thầy nói thế này:

⁷⁹  “Hỡi ngọn lửa tách đôi đầy thương xót

Lúc sinh thời, tôi kính trọng các anh

Kính trọng các anh dù nhiều dù ít.

⁸²  Tôi đã làm thơ ở chốn trần gian

Các anh đừng đi, hãy cho tôi biết

Ở nơi nao người ấy đã bỏ mình?”

⁸⁵  Tia lửa cao nhất của ngọn lửa cổ

Bắt đầu lay động và nói thầm thì

Vẻ mệt mỏi đang lung lay trước gió.

⁸⁸  Ngọn lửa nghiêng về bên này, bên kia

Có vẻ như một cái lưỡi đang nói

Và sau đó một giọng nói thoát ra.

⁹¹  “Sau khi với Siếcsê tôi từ giã

Rồi nán lại một năm gần Gaêta

Trước khi Enêa cho tên gọi đó.

⁹⁴  Cả vẻ dịu dàng của đứa con trai

Cả tình thương với người cha già cả

Cả tình yêu với nàng Pênêlôpê.

⁹⁷  Đều không thắng nổi trong tôi ước muốn

Trở thành người thông thạo cả thế gian

Thông thạo cả những yếu hèn, bản lĩnh.

¹⁰⁰ Thế là muôn trùng biển cả xông ra

Với một con tàu và nhóm đồng đội

Những chiến hữu không từ giã bao giờ.

¹⁰³ Tôi đã thấy những bến này, bến khác

Đến Tây Ban Nha, Marốc, đảo Xácđi

Mà biển bao la cùng nhiều đảo khác.

¹⁰⁶ Khi chiến hữu và tôi đều già nua

Chúng tôi đi vào một eo biển hẹp

Nơi cột đèn Hécquyn dựng ngày xưa.

¹⁰⁹ Để cảnh báo mọi người chớ có vượt

Về bên phải, đã bỏ lại Xibilia

Về bên trái, Xétta – đà phía trước.

¹¹² “Hỡi anh em, ta đã đến phía tây

Sau khi vượt qua trăm ngàn nguy khốn

Nay chỉ còn lại chặng đường không dài.

¹¹⁵ Hướng đang đi, đó là chặng còn lại

Theo kinh nghiệm, đi về hướng mặt trời

Đến thế giới chưa từng có người ở.

¹¹⁸ Hãy nhớ rằng: ta dòng dõi cao sang

Không sinh ra để sống đời phàm tục

Mà vì tri thức, lòng dũng cảm, ta sinh”.

¹²¹ Các chiến hữu, sau những lời ngắn đó

Đều náo nức tiếp tục cuộc hành trình

Không một ai có thể dừng được họ.

¹²⁴ Họ quay mũi tàu về phía rạng đông

Mái chèo như cánh, bay trong điên dại

Luôn giữ về mé trái mọi thời gian.

¹²⁷ Ban đêm tôi nhìn những vì tinh tú

Của địa cực khác, còn địa cực ta

Thấp như không còn nhô trên biển cả.

¹³⁰ Đã năm lần sáng, ánh sáng vầng trăng

Rồi bấy nhiêu lần ánh trăng đã tắt

Kể từ khi chúng tôi gặp nguy nan.

¹³³ Khi ngọn đồi xa xa và tăm tối

Mở ra trước mặt, thì tôi chưa từng

Thấy ngọn đồi nào lại cao như vậy.

¹³⁶ Chúng tôi mừng nhưng rồi bỗng khóc than

Một ngọn sóng thần từ miền đất mới

Giáng mạnh xuống con tàu rồi xoay vòng.

¹³⁹ Ba lần con tàu xoay tròn trong nước

Lần thứ ba, đuôi chống ngược lên trời

Tất cả chìm như có Ai trừng phạt

¹⁴² Biển khép lại trên tất cả chúng tôi”.

KHÚC XXVI

9. Pờratô và nhiều kẻ vẫn mong - Prato, một thị trấn ở phía tây-bắc thuộc Firenze. Dân Prato cũng như nhiều nơi khác không mong điều tốt lành cho Firenze vì không bằng lòng với lãnh chúa cai trị ở đây.

27. Khép mắt ít thôi - tức là về mùa hè đêm ngắn ngày dài.

28. Và muỗi đến thay cho ruồi - tức là buổi chiều muỗi đến thay cho ruồi.

34. Giống như người được gấu rừng rửa hận - theo Kinh Thánh, nhà tiên tri Elia gặp một toán trẻ con, chúng chế nhạo ông và xúc phạm cả Thượng Đế, Elia nguyền rủa lũ trẻ nhân danh Đức Chúa Trời, bỗng có hai con gấu xuất hiện xé xác 42 đứa trẻ (Các Vua 2, II, 23-24).

54. Từ giàn thiêu anh em Etêôcờlê tách bạch - hai anh em Eteocle và Polinice cùng tranh nhau ngôi báu thành Tebe rồi giết nhau. Chúng được đặt trên cùng một giàn thiêu nhưng lửa vẫn tách thành hai ngọn.

55. Ulisse (Ulysses) và Diomede - hai anh hùng người Hy Lạp nổi tiếng trong cuộc chiến Tơroa, thường ăn ý với nhau trong nhiều âm mưu.

59. Về mưu con ngựa cửa thành đã mở - tức về con ngựa gỗ mà Ulisse và những người lính trốn trong đó được quân Tơroa kéo vào thành và đã làm cho thành Tơroa sụp đổ (E., II, 13-267). Từ đống tro tàn của Tơroa, Enea đã dẫn người Tơroa đến bán đảo Italia lập quốc. Enea trở thành ông tổ của người La Mã.

62. Nàng Đêtêmia còn thương nhớ Asin – Deidamia, con gái của Nicomede vua xứ Sciro, người yêu của Asin (Achille). Asin trốn trong nhà Deidamia, cải trang làm gái nhưng Ulisse và Diomede nhờ mưu kế đã biết được và lôi kéo chàng ra trận chống lại người Tơroa và bị chết (X, TT., IX, 39). Dưới Âm phủ nàng vẫn không nguôi thương nhớ Asin.

63. Đền cả tội trộm tượng thần ngày trước - tượng thần Palladio, được cất trong hang đá và được canh gác cẩn thận nhưng Ulisse và Diomede đã lập mưu đánh cắp được.

75. Họ người Hy Lạp - có thể im lặng - Virgilio muốn nói rằng cứ để ông hỏi cái điều mà Dante muốn hỏi, vì Dante là người La Mã, còn Ulisse và Diomede là người Hy Lạp nên có thể họ sẽ không trả lời.

82. Tôi đã làm thơ ở chốn trần gian - ý nói về anh hùng ca Eneide.

84. Ở nơi nao người ấy đã bỏ mình - người ấy là Ulisse. Câu chuyện của Dante về cái chết của Ulisse dường như kể theo tích của Homer, được Gaio Plinio Secondo (thế kỷ I) kể lại, thì Ulisse trên đường trở về Itaca (Ithaca) đã đi ra Đại Tây dương, lập nên thành phố Lisbona (Ulyssipo) rồi chết trong một cơn bão ở bờ tây châu Phi.

91. Sau khi với Siếcsê tôi từ giã - Circe, người phụ nữ có phép thuật biến người thành động vật. Khi Ulisse lưu lại chỗ Circe, bà đã biến những chiến hữu của Ulisse thành những con lợn nhưng sau đó đã trả lại hình người cho họ vì Circe yêu Ulisse và giữ chàng ở đó trong 1 năm (M., XIV, 242-440).

92. Nán lại một năm gần Gaêta - ý nói một ngọn đồi ở Circello, nơi Enea mai táng người nhũ mẫu của mình là Gaeta và lấy tên bà đặt cho vùng đất này (E., VII, 1-24). Đây cũng là tên gọi của thành phố Gaeta bên biển Tirreno.

96. Nàng Pênêlôpê - Penelope, vợ của Ulisse, chờ chồng 20 năm, từ chối tất cả mọi lời cầu hôn. Được xem là biểu tượng của sự chung thủy trong văn học phương Tây.

104. Marốc, đảo Xácđi - Marrocco, đảo Sardegna (Sardinia) ở Italia.

108. Nơi cột đèn Hécquyn dựng ngày xưa - theo thần thoại, Hécquyn (Hercules) đã đặt hai cột đèn báo hiệu (một ở Gibilterra (Gibraltar), bờ phía châu Âu và một ở Abyla, bờ châu Phi) để cảnh báo mọi người không nên vượt qua.

110. Về bên phải, đã bỏ lại Xibilia - Sibilia (Seville), thành phố ở Tây Ban Nha.

111. Về bên trái, Xétta - Setta (Seuta), vịnh ở Abyla, phía bờ châu Phi.

126. Luôn giữ về mé trái mọi thời gian - tức là giữ về phía tây-nam cột đèn Hercules.

127-129. Ban đêm nhìn những vì tinh tú/ của địa cực khác - nghĩa là của cực nam; còn địa cực ta, thấp như không còn nhô trên biển cả: nghĩa là cực bắc đã khuất sau chân trời. Từ đó suy ra là các thuỷ thủ đã vượt qua đường xích đạo.

130 –131. Đã năm lần sáng, ánh sáng vầng trăng/ Rồi bấy nhiêu lần ánh trăng đã tắt - nghĩa là đã qua 5 tháng.

133. Ngọn đồi xa xa và tăm tối - đây là ngọn đồi Tĩnh thổ của Dante (X, TT., I, 4).

141. Tất cả chìm như có Ai trừng phạt - Ai nghĩa là Thượng Đế vậy.