Dante - Địa Ngục - Khúc 28

KHÚC XXVIII 

Tầng Địa ngục thứ tám – Hố ngục thứ chín – Những kẻ gây chia rẽ, bất hòa.

 Ai có thể, dù cả việc lặp lại

Kể đủ đầy, thậm chí bằng văn xuôi

Tất cả máu me mà tôi đã thấy.

⁴   Quả là mọi ngôn ngữ đều bất lực

Vì lời nói và trí tuệ của ta

Để thấu hiểu mọi điều là quá ít.

⁷   Và dù về đây tất cả mọi người

Xưa sống trên đất Pugờlia dữ dội

Từng khổ đau và đổ máu khôn nguôi.

¹⁰  Vì dân thành Tơroa và cuộc chiến

Dài lâu, mà nhẫn thành đống chất lên

Như sử gia Liviô đã từng ghi nhận.

¹³  Những kẻ còn thấy đau vì vết thương

Vì Rubéctô Guýtxcanđô chống lại

Những kẻ nay còn nhặt được xương tàn.

¹⁶  Ở Xêpêran dân Pugờlia phản bội

Và ở Tagờliacốtxô lão Alácđô

Đã chiến thắng, vũ khí không cần tới.

¹⁹  Dù người này người khác có chìa ra

Chân tay què hay tấm thân tơi tả

Thì cực hình ngục thứ chín chẳng so.

²²  Một cái thùng lủng ván hay đai tuột

Cũng không hổng hoác như một âm hồn

Bị xẻ từ cằm đến nơi bài tiết.

²⁵  Ruột lòng thòng treo ở giữa hai chân

Lòi cả phổi và cái túi kinh tởm

Mọi thứ nuốt vào chế biến thành phân.

²⁸  Thấy tôi nhìn quá ư là chăm chú

Một kẻ nhìn lại rồi phanh ngực ra:

“Hãy nhìn đây, thân mình tôi tự xé!

³¹  Kìa, Mahômét đã què quặt ra sao!

Trước mặt tôi Ali đi và khóc

Mặt bị chẻ từ cằm đến đỉnh đầu.

³⁴  Tất cả bọn gần xa mà ngươi thấy

Lúc sống toàn gây bê bối, chia lìa

Nay bị xẻ ra vì tội lỗi ấy.

³⁷  Con quỷ phía sau cai quản chúng tôi

Dồn tất cả mọi người vào hàng ngũ

Bằng thanh gươm của nó ác kinh người.

⁴⁰  Khi chúng tôi đi hết vòng sầu khổ

Là khi mà đã khép lại vết thương

Thì chúng tôi lại đến trước mặt nó.

⁴³  Anh là ai mà đứng ngó chằm chằm

Hay muốn chậm lại, hay là vì sợ

Cực hình dành cho những kẻ lỗi lầm”.

⁴⁶  Thầy tôi đáp: “Anh ta, người đang sống

Không tội lỗi để đến nơi đọa đầy

Mà chỉ muốn có thêm nhiều kinh nghiệm

⁴⁹  Còn ta đã chết, nhưng dẫn anh ta

Thăm Địa ngục, tầng này qua tầng khác

Điều này thật như ngươi đứng trước ta”.

⁵²  Hơn một trăm âm hồn nghe nói thế

Đã dừng lại trong hố và nhìn tôi

Kinh ngạc đến mức cực hình không nhớ.

⁵⁵  “Vậy thì ngươi sẽ còn thấy mặt trời

Bảo Thầy dòng Đônxin lo trang bị

Nếu không muốn theo ta đi xuống đây.

⁵⁸  Lo tích trữ cho nhiều, để băng tuyết

Không lợi thế cho người Nôarê

Còn nếu không thì khó mà thắng được”.

⁶¹  Mahômét nói vậy, khi bàn chân

Đã nhấc lên để đi, rồi sau đó

Lại đặt xuống, nhưng rồi cũng lên đường.

⁶⁴  Một kẻ khác cổ họng bị đâm thủng

Còn mũi bị xẻo đến tận lông mày

Và chỉ còn một tai đeo lủng lẳng.

⁶⁷  Nó dừng lại và kinh ngạc nhìn tôi

Miệng há hốc trước bọn đi bên cạnh

Một cái họng đỏ loét như máu tươi.

⁷⁰  Anh ta nói: “Hỡi con người vô tội

Mà tôi đã thấy ở đất Latinh

Nếu không nhầm, vì giống anh quá đỗi.

⁷³  Hãy nhớ lại Pieđa Metđixina

Nếu về thăm lại cánh đồng êm ả

Trải từ Vécxenli đến Máccabô.

⁷⁶  Hãy báo cho hai con người ưu việt

Ở Phanô: Ngài Guyđô và Angiôlenbô

Rằng ở đây sự tiên tri có ích.

⁷⁹  Họ đã bị ném ra khỏi con tàu

Chết gần Cáttôlica vì sự phản bội

Của một bạo chúa ác độc hiểm sâu.

⁸²  Từ đảo Maiôlica đến đảo Síp

Thần Néptuyn chưa thấy tội lớn hơn

Do người Hy Lạp gây ra, hay kẻ cướp.

⁸⁵  Chỉ nhìn bằng một mắt, tên ác ôn

Chiếm giữ cả thành phố mà có kẻ

Không muốn nhìn lại nó đến muôn năm.

⁸⁸  Nó đã mời họ đến để trò chuyện

Nhưng ở Phôcara nó thấy không cần

Dù lời hứa hẹn hay lời cầu nguyện”.

⁹¹  Tôi đáp: “Xin hãy nói cho tôi

Cái kẻ đã có cái nhìn ác cảm

Để tôi mang tin báo với người đời”.

⁹⁴  Bấy giờ anh ta đặt tay lên miệng

Một bạn đường, rồi vạch mồm nó ra

Vừa kêu lên: “Nó đấy, nhưng im lặng.

⁹⁷  Nó bị đày vì đã làm tiêu tan

Hoài nghi của Xêda, khi khẳng định:

Chớ hoãn lại một việc đã sẵn sàng”.

¹⁰⁰ Ôi, trông hắn ta vô cùng kinh tởm

Với cái lưỡi đứt lìa ở trong mồm

Thằng Curiôn này xưa hay nói lắm.

¹⁰³ Một tên khác có dáng vẻ kinh hoàng

Giơ tay cụt vào không trung đen tối

Làm cho mặt mày máu bẩn vấy lên.

¹⁰⁶ Nó gào: “Nhớ Mốtxca và cái thằng

Đã nói câu này: “Người chết – việc hết”

Đó là mầm tai họa cho dân Tôxcan”.

¹⁰⁹ “Là cái chết cho nòi giống ngươi” – tôi thêm

Nó đã đau khổ càng thêm đau khổ

Bỏ đi với vẻ vừa điên vừa buồn.

¹¹² Còn tôi đứng lại ngó nhìn cả lũ

Có điều gì tôi cảm thấy hơi lo

Chỉ cảm thấy thôi mà không chứng cứ.

¹¹⁵ Giá mà tôi không nhớ đến lương tâm

Với con người, lương tâm là bạn tốt

Như sự thật lên áo giáp bao trùm.

¹¹⁸ Tôi đã thấy và giờ tôi đang thấy

Một cái thân không đầu đang bước đi

Như kẻ khác, trong đoàn người uể oải.

¹²¹ Hắn cầm cái đầu lâu nhờ mớ tóc

Ngoắc ở tay như một cái đèn lồng

Mắt nhìn chúng tôi còn mồm than khóc.

¹²⁴ Từ thân đến thân tạo thành ngọn đuốc

Hai trong một và là một trong hai

Tại vì sao – chỉ Người trừng phạt biết.

¹²⁷ Khi đã đến đúng chân cầu hắn dừng

Giơ tay lên cùng cái đầu bị chặt

Để lời nói đến gần chúng tôi hơn.

¹³⁰ “Hãy nhìn xem sự trừng phạt khủng khiếp

Thử xem còn trừng phạt nào lớn hơn

Hỡi người sống mà đến thăm người chết.

¹³³ Để rồi ta nhờ ngươi mang hộ tin

Ta là Béctờram đơ Boócniô – hãy biết

Đã dâng lời khuyên bậy cho vua con.

¹³⁶ Ta đã làm cho cha con thù nghịch

Hơn Áckitôphen bằng những lời khuyên

Khiến Ápxalông chống lại vua Đavít.

¹³⁹ Ta từng làm chia rẽ hai người thân

Vì điều này chịu tách rời khối óc

Mà đáng lý ra phải ở cùng thân

¹⁴² Và, như tất cả, ta chịu hình phạt”.

KHÚC XXVIII

8. Puglia - thời trung cổ địa danh này là miền nam Italia.

10. Dân thành Tơroa - chỉ người La Mã, con cháu của Enea cùng đồng đội; Cuộc chiến dài lâu - tức chiến tranh Punic (lần thứ nhất: 264-241, lần thứ hai: 218-201, lần thứ ba: 149-146 tr. CN) của người La Mã và người Cartaginesi (Carthaganian), mà cao điểm là trận Cannes (Cannae), theo sử gia Livio kể lại, số lính tử trận đông khủng khiếp, đến nỗi nhẫn đeo tay (chiến lợi phẩm) thu được chất thành đống.

14. Ruberto Guiscardo - người chinh phục Vương quốc Napoli, đánh đuổi người Arập và người Byzantin trong thế kỷ XI.

16. Seperano - một cây cầu trên sông Liri, thời đó được xem như là cửa ngõ để vào Vương quốc Napoli; Dân Pugliese - tức người của vua Manfredi đã phản bội, mở đường cho quân của Carlo I năm 1266, dẫn đến cái chết của Manfredi (X, TT., 112-131).

17. Tagliacozzo - tên một pháo đài, ở đây năm 1268 Carlo I (Charles of Anjou) đã đánh bại Conradino, con của Manfredi. Chiến thắng này có được nhờ mưu của Alardo da Valery, cố vấn già của Carlo I. Dante dẫn những cuộc chiến tranh đẫm máu thời Cổ đại và trung cổ để muốn nói rằng những thảm cảnh rùng rợn đó vẫn chưa thấm vào đâu so với những gì mà Dante chứng kiến ở Địa ngục.

31. Maometto (Mohammet) (570 – 632) - người sáng lập Hồi giáo, tôn giáo mới. Theo quan niệm của người theo đạo Thiên Chúa thì Mohammet là người chia rẽ các tôn giáo.

32. Ali ibn Abi Tabib - con rể của Mahommet, người thành lập giáo phái Shiites. Dante coi Ali là người chia rẽ ngay trong đạo Hồi nên “mặt bị chẻ từ cằm đến đỉnh đầu”.

56. Thầy dòng Đônxin - thầy dòng Dolcino Tornielli, xứ Novara, hoạt động như một nhà tiên tri và Thánh tông đồ truyền bá tình bác ái. Năm 1305 cùng 5000 tín đồ chiếm đỉnh núi Zebello, xứ Piemonte, nhiều lần đánh lui quân của Giáo hoàng Clemente V. Do nạn tuyết lở và thiếu lương thực, cuối cùng phải đầu hàng và bị thiêu sống trên giàn lửa. Maometto mong cho Dolcino thành công vì cho rằng Dolcino cũng là người gây chia rẽ như ông.

73-75. Pier da Medicina - nhân vật này không thật rõ, có bản chú thích là kẻ chủ mưu những vụ xích mích ở Romagna; cánh đồng êm ả trải từ Vercelli đến Marcabo là đồng bằng Lombardia ở miền bắc Italia, quê hương của Pier da Medicina.

76. Hai con người ưu việt - chỉ Guido del Cassero và Angiolello da Carignano, hai người có thế lực của thành phố Fano. Bạo chúa Malatestino mời họ đến để thương lượng nhưng trên đường đi bị ném xuống biển ở vùng Cattolica (giữa Fano và Rimini, biển Adriatico). Malatestino loại trừ hai người kia để giành quyền lực đối với Fano.

82. Cipro và Maiolica - hai hòn đảo ở phía đông và phía tây Địa trung hải.

83. Nettuno - thần biển Neptuyn.

85. Chỉ nhìn bằng một mắt, tên ác ôn - tức bạo chúa một mắt Malatestino của thành phố Rimini đã nói ở câu 76.

96-102. Nó đấy… - chỉ Caio Curione, một pháp quan, bị Roma kết tội đày biệt xứ, chạy sang phụng sự Cesare, xui Cesare tiến hành chiến tranh (nội chiến). Dante dựa theo chuyện kể của Lucano (Pharsalia, I, 266-295).

106-111. Mosca dei Lamberti - người đã nói câu “người chết – việc hết”, khuyên gia tộc Amidei giết Buondelmonte, gây ra sự chia rẽ ở Firenze (X, TĐ., XVI, 136-141).

134. Bertram del Bornio - người gây chia rẽ, thù nghịch giữa vua Anh Henry II và “ông vua con”, con trai của vua Henry II.

137. Ta đã làm cho cha con thù nghịch - theo Kinh Thánh, Achitofel, cố vấn của vua David, đã gây chia rẽ giữa vua cha và con trai là Assalonne (Samuen 2, XV, 12; XVII, 21).