Thần Khúc - Địa Ngục - Khúc 13

KHÚC XIII

Tầng Địa ngục thứ bảy – Vòng ngục thứ hai – Những kẻ tự sát, những kẻ xài hoang.

Khi Nétxô còn chưa sang bờ ấy

Thì chúng tôi đã vào một khu rừng

Chưa từng có một lối mòn đi lại.

⁴   Lá cây một màu xám xịt, không xanh

Cành không thẳng mà xù xì, vặn vẹo

Gai độc có nhiều nhưng quả thì không.

⁷   Thú rừng tránh cả những vùng trồng tỉa

Từ sông Xêxina đến Coónêtô

Không rừng nào rậm, dữ dằn như thế.

¹⁰  Đây là nơi loài ác điểu Ácpi

Làm tổ, đuổi dân Tơroa chạy khỏi

Thành Xtrôfađê và thảm hoạ kia.

¹³  Chúng có cánh chim nhưng cổ, mặt người

Chân có vuốt con, bụng đầy lông lá

Trên cành cây, kêu những tiếng bi ai.

¹⁶  Thầy bảo tôi: “Trước khi ta đi tiếp

Hãy nhớ rằng ta ở ngục thứ hai

Và vẫn ở đó – rồi Thầy tiếp tục –

¹⁹  Cho đến khi đi vào bãi lửa hoang

Hãy nhìn cho kỹ và con sẽ thấy

Chứ lời ta, con có thể không tin”.

²²  Khắp mọi nơi nghe những lời than khóc

Nhưng tuyệt nhiên không thấy một bóng người

Tôi vội vàng dừng chân vì sửng sốt.

²⁵  Tôi ngỡ Thầy đoán là tôi tin rằng

Lời than khóc là những người ẩn nấp

Sau những lùm cây cả một đám đông.

²⁸  Nên Thầy bảo: “Con bẻ vài cành lá

Của một bụi cây nào đó bất kỳ

Thì lập tức thắc mắc con sáng tỏ”.

³¹  Khi đó bàn tay của tôi đưa ra

Bẻ một cành cây mận gai bên cạnh

Cây bỗng kêu lên: “Sao lại hành ta!”

³⁴  Từ chỗ gãy cành máu đen túa chảy

Cây lại kêu: “Ngươi hành hạ ta chi

Chẳng lẽ ngươi lại dữ dằn đến vậy?

³⁷  Chúng ta xưa là người nay là cây

Bàn tay ngươi nên nhẹ nhàng mới phải

Dù là linh hồn rắn rết giờ đây”.

⁴⁰  Như thanh củi tươi, một đầu đã cháy

Nhưng đầu kia vẫn rên rỉ, nghiến răng

Tiếng thoát ra ấy là nhờ gió đẩy.

⁴³  Và rồi từ cành gãy ấy cùng tuôn

Cả lời và máu, làm tôi khiếp đảm

Tôi buông cành cây, tại chỗ đứng im.

⁴⁶  Thầy tôi trả lời tiếng kêu ai oán:

“Giá người này trên con đường của mình

Những gì đọc trong thơ ta, suy ngẫm

⁴⁹  Thì với ngươi tay nó chẳng chạm lên

Nhưng sự việc này khiến ta dính líu

Hành động này ta có lỗi một phần.

⁵²  Xin cho biết: ngươi là ai, nếu không ngại

Để nó sửa sai ký ức về ngươi

Nơi trần thế, khi nó quay trở lại”.

⁵⁵  Cây đáp: “Ngươi đã thuyết phục được tôi

Tôi sẽ nói nhưng xin đừng phiền muộn

Nếu như tôi có thêm bớt đôi lời.

⁵⁸  Tôi là người giữ cả hai chìa khoá

Của trái tim Hoàng đế Phêđêrigô

Đóng, mở lẹ làng nhờ tay tôi cả.

⁶¹  Tôi trung thành với nghĩa vụ vinh quang

Bí mật của vua tôi luôn giữ kín

Quên cả ngủ nghê, sức lực coi thường.

⁶⁴  Một con đĩ không hề rời con mắt

Trơ tráo ngó nhòm cung điện Xêda

Bệnh dịch của dân, cung đình thuốc độc.

⁶⁷  Nhen lửa chống tôi trong các linh hồn

Lửa bén đến Augútxtô Hoàng đế

Biến vui sướng thành tang tóc đau thương.

⁷⁰  Tâm hồn tôi trong tột cùng phẫn uất

Nghĩ cái chết trốn được sự khinh thường

Đã tự hại mình – một người chính trực.

⁷³  Tôi sống chết giữ gốc rễ của mình

Tôi xin thề chẳng bao giờ phụ bạc

Lòng tin của Chúa là sự vinh quang.

⁷⁶  Nếu một người còn quay về dương thế

Xin bảo vệ giùm ký ức về tôi

Đang bẹp dí dưới những trò đố kỵ!”

⁷⁹  “Nó đã ngừng – tôi nghe tiếng nhà thơ –

Con đừng bỏ phí thời gian, hãy hỏi

Nếu như con còn muốn biết điều gì”.

⁸²  Tôi trả lời: “Con mong Thầy hỏi giúp

Những điều gì mà Thầy nghĩ con nên

Con không thể hỏi vì lòng thương xót”.

⁸⁵  Thầy liền tiếp: “Nếu người ta hết lòng

Đáp ứng cái điều mà ngươi cầu khẩn

Thì hồn bị tù xin hãy nói thêm.

⁸⁸  Vì sao hồn vào thân cây nhập được

Và nếu có thể, cho biết điều này

Có bao giờ khỏi thân cây hồn thoát?”

⁹¹  Và cây thở dài một tiếng rõ to

Rồi đổi gió thành tiếng, bắt đầu nói:

“Chỉ xin trả lời vắn tắt thôi nghe:

⁹⁴  Khi một linh hồn dữ dằn, rách nát

Lìa khỏi xác theo ý của chính mình

Thì xuống tầng thứ bảy Minốt vứt.

⁹⁷  Rơi xuống đâu là tùy sự rủi may

Xuống rừng này, y như là hạt giống

Rồi nảy mầm, do số phận khiến sai.

¹⁰⁰ Rồi đâm chồi, biến thành cây hoang dại

Ác điểu Ácpi đến mổ lá ăn

Gây đau đớn, tạo cửa đau đớn ấy.

¹⁰³ Chúng tôi muốn tìm lại hình hài xưa

Như mọi người, nhưng chẳng còn được nhập

Vì xác thân tự mình đã vứt đi.

¹⁰⁶ Tới đây chúng tôi sẽ lôi xác đến

Xác sẽ bị treo trên bụi cây gai

Nơi đang nằm ngủ oan hồn hung hãn”.

¹⁰⁹ Chúng tôi nghĩ rằng đợi qua nỗi buồn

Sẽ còn nghe cây nói nhiều điều nữa

Bỗng bất ngờ, nghe tiếng động ầm ầm.

¹¹² Có vẻ về phía chúng tôi áp sát

Con lợn rừng và một đoàn thợ săn

Nghe tiếng gãy cành, bước chân rầm rập.

¹¹⁵ Có hai người chạy bên trái chúng tôi

Trần truồng tả tơi giữa bao cành lá

Làm gãy những cành và những chồi cây.

¹¹⁸ Người thứ nhất: “Cứu tôi! Ôi Thần chết!”

Người thứ hai, gắng không chậm hơn người

Gào lên: “Lanô, mày nhanh khủng khiếp

¹²¹ Nhanh hơn cả khi đánh trận Tốppô!”

Rồi nhìn quanh, có vẻ như kiệt sức

Lao vào bụi cây thành một khối to.

¹²⁴ Kín cả khu rừng, phía sau bọn họ

Một bầy chó đen đói khát đuổi theo

Như thể bầy chó do ai vừa thả.

¹²⁷ Vào người nấp trong bụi, chúng ngoạm răng

Rồi xé ra từng mảnh, từng mảnh nhỏ

Và tha đi những cục thịt đỏ lòm.

¹³⁰ Người bạn đường cầm tay tôi, rồi dẫn

Đến bên bụi cây nức nở khóc than

Từ vết thương máu ròng ròng chảy xuống.

¹³³ “Ôi Jacôpô đa Xantô Anđờrêa

Sao anh dùng tôi làm nơi trú ẩn

Tôi có lỗi gì với đời anh xấu xa?”

¹³⁶ Dừng trước bụi cây Thầy tôi lẩm bẩm:

“Ngươi là ai mà cành lá sum suê

Máu tuôn trào và lời than đau đớn?”

¹³⁹ “Những linh hồn mới đến – cây trả lời –

Để chứng kiến bao nỗi đau man dại

Đã vặt đi bao cành lá của tôi.

¹⁴² Xin hãy nhặt giùm và gom dưới gốc

Vì Thánh Giăng Báptít, đô thành của tôi

Đã thay vị chủ đầu tiên – Thánh Mác.

¹⁴⁵ Làm cho khốn bằng tài nghệ của Ngài

Nay chỉ trên cầu Ácnô còn sót

Lại một phần dấu tích của Ngài thôi.

¹⁴⁸ Rồi sau đó những người xây dựng lại

Trên đống tro tàn của Attila

Người ta đã làm một cách uổng phí

¹⁵¹ Và tôi tự treo cổ mình trong nhà”.

KHÚC XIII

8. Từ sông Xêxina đến Coónêtô - Cecina, tên một con sông; Corneto, một miền hoang vu ở vùng Maremma, Toscana.

10-15. Loài ác điểu Ácpi - đây là loài chim huyền thoại có gương mặt con gái, sống ở quần đảo Strofade. Khi Enea cùng với những người tùy tùng trên đường đến Italia, những con chim này đã báo trước cho họ những tai họa mà họ sẽ gặp phải (E., III, 209-269).

47-51. Những gì đọc trong thơ ta - Virgilio kể rằng (E., III, 13-56), khi Enea đến Tracia, ông bẻ cành kim nương để đặt lên bàn thờ thì từ vỏ cây máu chảy ra cùng với tiếng kêu ai oán của nàng Polissena chôn ở đây (X, ĐN., XXX, 17-18).

58. Tôi là người giữ cả hai chìa khoá - đây là Pier delle Vigne, viên quan cận thần của hoàng đế Federico II (X, ĐN., X, 119), được nhà vua tin tưởng trao cho nhiều quyền bính. Bất ngờ bị thất sủng, bị bắt giam. Tự tử trong nhà tù.

64. Một con đĩ - chỉ thói đố kỵ.

65. Cung điện Xêda - là cung điện nhà vua nói chung.

68. Hoàng đế Augútxtô - tức Federico II.

96. Minos - quan xét xử nơi Địa ngục (X, ĐN., V, 4).

119-120. Lano - theo Boccacio đây là Lano da Siena chết ở trận Pieve al Toppo năm 1278 và tự nguyện chết vì chán cuộc sống nghèo nàn. Là kẻ trước đây tiêu tiền như rác (X, ĐN., XXIX, 130). Người thứ hai là Iacopo de Santo Andrea, cũng là kẻ tiêu tiền như rác.

143. Vì Thánh Giăng Báptít, đô thành của tôi - thời cổ đại dân Firenze thờ Thánh Marte (thần chiến tranh), khi quy theo đạo Thiên Chúa thì Thánh Giăng Báptít (Giovanni Battista) trở thành vị thần bảo trợ cho Firenze. Vị trí đặt tượng Thánh Marte được dùng xây nhà thờ Thánh Giăng, còn tượng Thánh Marte được dời ra bờ sông Arno. Khi Attila tàn phá Firenze, tượng bị vứt xuống sông, sau tìm lại được một phần đem đặt trên Cầu Cũ (Ponte Vecchio). Âm hồn tự tử này nói ý rằng giá không có phần tượng Thánh Marte kia thì Firenze đã bị san bằng và việc xây dựng lại sẽ là “uổng phí”.

151. Và tôi tự treo cổ mình trong nhà - câu này chưa có bản nào giải thích rõ ràng.