Thần Khúc - Địa Ngục - Khúc 24

KHÚC XXIV

Tầng Địa ngục thứ tám – Hố ngục thứ bảy – Bọn trộm đồ thờ.

Vào thời điểm này, năm đang còn mới

Ánh mặt trời sưởi ấm chòm Bảo bình

Đêm so với ngày chỉ bằng một nửa.

⁴   Sương giá hãy còn phủ trên cánh đồng

Như mái tóc của người anh đã bạc

Nhưng nét điểm tô đang dần héo hon.

⁷   Một người nông dân cỏ khô đã hết

Sáng thức dậy – trắng xoá cả cánh đồng

Chỉ biết đưa tay lên sườn đập đập.

¹⁰  Rồi quay vào nhà, đi lại thở than

Chẳng biết phải làm gì, rất tội nghiệp

Lại quay ra và hy vọng nảy sinh.

¹³  Thấy đất trời đang dần thay bộ mặt

Chỉ trong chốc lát, chiếc gậy cầm lên

Xua ra đồng cỏ đàn cừu háo hức.

¹⁶  Cũng giống thế, Thầy từng làm tôi lo

Khi thấy vầng trán của người xúc động

Nhưng ngay tức thì làm dịu nỗi lo.

¹⁹  Vì khi vừa tới chiếc cầu bị gãy

Thầy quay nhìn tôi với vẻ rõ ràng

Mà trước đó đã thấy dưới chân núi.

²²  Thầy giang rộng hai tay ôm lấy tôi

Sau khi đã tự mình suy tính kỹ

Và quan sát rõ nơi sụt lở rồi.

²⁵  Như người vừa hành động vừa suy nghĩ

Có vẻ luôn tiên liệu mọi thời gian

Người dẫn tôi đi lên đỉnh tảng đá.

²⁸  Chỉ cho tôi một tảng khác và rằng:

“Con hãy bíu vào mỏm này cho chắc

Nhưng xem nó có đỡ nổi con không?”

³¹  Mặc áo choàng đường này không đi được

Thầy tôi nhẹ, còn tôi hơi khó khăn

Khi trèo từ mỏm này qua mỏm khác.

³⁴  Và nếu như bờ dốc của thành này

Không ngắn hơn dốc của bờ thành trước

Thì tôi nhụt chí, không hiểu Thầy sao.

³⁷  Nhưng bởi vì tất cả đều dẫn xuống

Đáy sâu nhất ở giữa Hố thảm sầu

Nên hình thể các vực đều rất giống.

⁴⁰  Một bên dốc đứng, thoai thoải bên kia

Cuối cùng chúng tôi tới điểm cao nhất

Nơi mỏm đá của vòm cầu nhô ra.

⁴³  Hơi thở của tôi chỉ còn thoi thóp

Không đủ sức để đi tiếp con đường

Tôi ngồi xuống nhìn con đường khó nhọc.

⁴⁶  Thầy tôi bảo: “Đâu phải trên đệm bông

Từ nay con phải nhiều hơn gắng sức

Trên đệm bông sao đạt tới vinh quang.

⁴⁹  Kẻ nào sống mà điều này không biết

Thì dấu vết để lại ở trên đời

Như khói trên không, bọt trên mặt nước.

⁵²  Hãy xua mệt mỏi và hãy đứng lên

Bằng tinh thần chiến thắng trong cuộc chiến

Hãy vượt lên sức nặng của xác thân.

⁵⁵  Còn một bậc thang dài hơn phải vượt

Không phải chỉ cần thoát quỷ thôi đâu

Hãy nghe ta, rút cho mình bài học”.

⁵⁸  Bấy giờ tôi đứng dậy và tỏ ra

Nhiều sinh lực hơn là tôi cảm thấy

Và nói: “Con đã khỏe, nào ta đi!”

⁶¹  Chúng tôi lên đường, gian nan khó nhọc

Đường nhám ráp, chật hẹp rất khó đi

Và dốc hơn cả con đường đi trước.

⁶⁴  Tôi nói luôn miệng để không tỏ ra

Vẻ mệt mỏi, bỗng ở từ dưới hố

Vọng lời ai mà sao rất khó nghe.

⁶⁷  Tôi không hiểu, mặc dầu tôi ở đó

Nơi đỉnh vòm cầu trên hố bắc qua

Kẻ đang nói lại hình như đang chạy.

⁷⁰  Tôi cúi xuống, nhưng mắt người trần gian

Không thể xuyên qua bóng đêm để thấy

Tôi nói: “Thưa Thầy chúng ta hãy sang

⁷³  Mé bên kia và theo tường đi xuống

Vì con nghe mà chẳng hiểu được gì

Và chẳng thấy gì dù con nhìn xuống”.

⁷⁶  Thầy tôi bảo: “Câu trả lời của ta

Là hành động, vì ước mong chính đáng

Thì thực hiện mà không cần nói gì”.

⁷⁹  Từ đỉnh cầu, chúng tôi xuống từ từ

Ở đây cầu nối bờ đê thứ tám

Rồi trước mắt, một cái hố hiện ra.

⁸²  Tôi nhận ra một đống thật khủng khiếp

Toàn là rắn, đủ mọi loài lạ kỳ

Vừa nghĩ tới đã hồn xiêu phách lạc.

⁸⁵  Xứ Libia có lẽ cũng phát ghen

Rắn đỏ, rắn xanh, rắn lành, rắn độc…

Vì những loài đã có thể sản sinh.

⁸⁸  Vì chưa bao giờ có loài rắn độc

Và dữ dằn, dù cả xứ Etiôpia

Hay quanh bờ biển Đỏ, trên sa mạc.

⁹¹  Giữa cái đám lúc nhúc và kinh hoàng

Một bọn người trần truồng đang chạy trốn

Không mong thoát hay có phép tàng hình.

⁹⁴  Tay họ bị rắn sau lưng trói quặt

Rắn quấn chặt quanh cả hai bên sườn

Đầu và đuôi rắn khóa lại phía trước.

⁹⁷  Bỗng có tội nhân đứng gần chúng tôi

Bị một con rắn lao đến và cắn

Đứt mất phần nối liền cổ và vai.

¹⁰⁰ Còn nhanh hơn viết chữ I, chữ O

Kẻ khốn khổ kia bắt lửa và cháy

Rồi sụp xuống, chỉ còn lại đám tro.

¹⁰³ Và khi đã bị hủy hoại trên đất

Đám tro tàn lại tụ hợp với nhau

Rồi tạo lại cái thân hình lúc trước.

¹⁰⁶ Các nhà thông thái đã từng nói rằng

Chim Phượng hoàng chết đi rồi sống lại

Khi nó sống gần được năm trăm năm.

¹⁰⁹ Suốt đời nó không ăn rơm hay cỏ

Mà chỉ ăn sa nhân và nhựa hương

Dùng nhựa trám và cam tùng lót ổ.

¹¹² Giống như người bị ngã mà tự mình

Không biết được là do quỷ xô ngã

Hay là do bệnh bại liệt nảy sinh.

¹¹⁵ Khi đứng dậy, đảo mắt nhìn lo sợ

Hãy còn chưa tìm lại được chính mình

Rồi lại nhìn quanh thở dài buồn bã

¹¹⁸ Tội nhân này cũng vậy, khi đứng lên.

Nghiêm khắc biết bao quyền uy của Chúa

Đã giáng đòn trừng phạt chẳng tiếc thương!

¹²¹ Thầy tôi hỏi hắn ta là ai vậy

Hắn đáp rằng: “Cách đây còn chưa lâu

Tôi rơi từ Tôxcan vào vực ấy.

¹²⁴ Sống như súc vật, chứ không phải người

Tôi từng là lừa, là Vanni Phúcsi thú vật

Pistôia là hang ổ của tôi”.

¹²⁷ “Để nó đứng đây Thầy ạ – tôi bảo –

Hỏi xem tội nào đẩy nó xuống đây

Vì hắn ưa bạo lực, tên khát máu”.

¹³⁰ Kẻ tội đồ nghe được và sẵn sàng

Hướng về tôi cả linh hồn, bộ mặt

Lộ vẻ đớn đau và vẻ thẹn thùng.

¹³³ “Tôi còn đau xót hơn – nó tiếp tục –

Rằng anh gặp tôi ở Địa ngục này

Đau hơn cái lúc mà tôi phải chết.

¹³⁶ Điều anh hỏi tôi không thể chối từ

Tôi xuống thấp thế này vì ăn trộm

Những vật trang hoàng trong kho đồ thờ.

¹³⁹ Rồi một kẻ khác đã bị buộc tội

Nhưng để anh khỏi vui đã gặp tôi

Nếu như anh đi khỏi nơi tăm tối.

¹⁴² Hãy mở rộng tai ra để mà nghe:

Trước hết ở Pistôia, Phe Đen sẽ chết

Rồi sau Phiôrenxa sẽ đổi luật kia.

¹⁴⁵ Từ thung lũng Magơra mây đen bao phủ

Tia chớp Thần Mác rồi sẽ phóng ra

Và trong cơn giông điên cuồng hung dữ

¹⁴⁸ Người ta sẽ đánh nhau trên đồng Pixen

Một tia chớp từ đám mây bỗng loé

Khiến mọi người Phe Trắng đều bị thương

¹⁵¹ Tôi nói điều này cho anh đau khổ!”

KHÚC XXIV

1-3. Ánh mặt trời sưởi ấm chòm Bảo bình - tức mặt trời nằm ở chòm Bảo bình - Aquarius từ 21 tháng 1 đến 18 tháng 2.

21. Mà trước đó đã thấy dưới chân núi - tức là ở chân núi, nơi Dante lần đầu gặp Virgilio (X, ĐN., I, 61-62; 76-78).

31. Mặc áo choàng đường này không đi được - nghĩa là áo chì của những kẻ lỗi lầm (X, ĐN., XXIII, 66).

55. Còn một bậc thang dài hơn phải vượt - nghĩa là hai thầy trò còn phải đi từ trung tâm Địa ngục đến đỉnh của Tĩnh ngục.

56. Không phải chỉ cần thoát quỷ thôi đâu - nghĩa là đi khỏi những kẻ lỗi lầm thì hãy còn chưa đủ mà còn phải tự hoàn thiện cho mình.

86. Rắn đỏ, rắn xanh, rắn lành, rắn độc - trong nguyên bản đều có tên gọi của từng loài (chelidri, iaculi e faree/ chelydri, jaculi, phareae) nhưng sang tiếng Việt thì chỉ có thể dịch qua như vậy.

92. Một bọn người trần truồng - đây là bọn kẻ cắp.

107. Chim Phượng hoàng chết đi rồi sống lại - Đây là loài chim Phượng hoàng trong truyền thuyết, sống đến 500 năm, khi gần chết nó lấy mộc dược làm tổ rồi nằm chết ở đó. Từ xác của loài chim này mà sinh ra loài chim Phượng hoàng sau này.

125. Vanni Phúcsi thú vật - Vanni Fucci, con hoang của Fuccio de Lazzeri, một người quí tộc Pistoia. Hắn ăn cắp đồ thờ năm 1293, nhiều người vô tội đã bị bắt và bị trừng phạt một cách oan uổng, cuối cùng một tên đồng phạm đã khai ra và hắn bỏ trốn. Vanni Fucci là người của phe Đen nên tiên đoán sự sụp đổ của phe Trắng để trả thù Dante.

143-144. Trước hết ở Pistôia, Phe Đen sẽ chết - tháng 5 - 1301 phe Trắng đuổi phe Đen khỏi Pistoia, đến cuối năm này phe Đen đuổi phe Trắng khỏi Firenze, sửa đổi lại luật pháp, trong số những người bị đuổi có cả Dante.

145-150. Những điều tiên đoán của Vanni Fucci thể hiện bằng thuật ngữ khí tượng học của thời trung cổ: Thung lũng Val di Magra mây đen bao phủ. Thần Marte (thần chiến tranh) sẽ phóng ra tia chớp. Và trong cơn giông điên cuồng hung dữ, người ta sẽ đánh nhau trên đồng Picen (tên phiên âm không chính xác từ tiếng Latinh của Pistoia) và mọi người phe Trắng đều bị thương.

151. Tôi nói điều này cho anh đau khổ - bởi vì Dante là người của phe Trắng.