Dante - Địa Ngục - Khúc 2

KHÚC II

Mối nghi ngờ của Đantê – Khích lệ của Viếcghiliô.

Bầu trời sẫm tối, một ngày sắp qua

Mọi sinh linh dần đi vào giấc mộng

Họ nghỉ ngơi, chỉ tôi kẻ không nhà.

⁴    Và tôi chuẩn bị bước vào cuộc chiến

Với chặng đường dài, khó nhọc, gian nan

Cuộc chiến mà tôi trung thành hồi tưởng.

⁷     Hỡi Nàng Thơ, giờ ta gọi tên Nàng

Hỡi trí tuệ và tài thơ cao thượng

Ghi lại những điều đã thấy, đã trông!

¹⁰   Tôi bắt đầu: “Hỡi nhà thơ hướng dẫn

Hãy xem tôi có đủ khả năng không

Trước khi vào cuộc du hành bí hiểm?

¹³   Thân sinh của Xinviô – Người từng kể rằng –

Khi hãy còn mang phàm thân tội lỗi

Thân xác trần đi vào chốn trường sinh.

¹⁶  Nhưng nếu vượt qua những điều lầm lỗi

Đến hạnh phúc, thì xét sự vinh quang

Ông là ai, và xét ra sao vậy?

¹⁹   Điều đó hình như không hợp với thiên lương

Nhưng ông được chọn trên trời cao ánh sáng

Làm Cha tinh thần của Đế chế, thành Rôm.

²²   Đế chế, thành này được làm đất Thánh

Và người ta đã thiết lập ngai vàng

Cho người kế vị Thánh Piêtơrô tối thượng.

²⁵   Ông từng biết rõ về mọi nguyên nhân

Với du hành Thầy cho ông vinh dự

Và chiếc trượng giám mục của Giáo hoàng.

²⁸   Cả Thánh Paolô cũng lên trên đó

Để gia thêm sức mạnh cho Đức Tin

Bước đầu tiên trên con đường thoát khổ.

³¹  Còn tôi lấy ai làm gương cho mình?

Tôi không phải Enêa hay Thánh Paolô ấy

Không một ai nghĩ tôi xứng với mình.

³⁴   Và nếu như tôi bước vào xứ đấy

Tôi sợ rằng đó là chuyện điên rồ

Thầy anh minh, thấy rõ hơn tôi vậy”.

³⁷  Như người xa lạ với ý muốn xưa

Một ý tưởng làm đổi thay kế hoạch

Vứt bỏ cái điều đã nghĩ đã suy.

⁴⁰   Tôi như thế, trên bờ dốc tối mịt

Mới khởi đầu mà đã thấy gian nan

Càng nghĩ suy, càng tiêu tan kế hoạch.

⁴³  “Ta hiểu đúng sự thật những lời con –

Chiếc bóng rất hào hiệp kia liền đáp –

Trĩu nặng hồn con vì sự đớn hèn!

⁴⁶  Chớ để sợ hãi khiến sai đầu óc

Còn nếu không sẽ nhụt chí bước chân

Như con thú quẫn trí trong cảm giác.

⁴⁹   Ta sẽ nói để giải thoát cho con

Về cái điều, những gì ta nghe được

Rằng từ đầu ta đã xót thương con.

⁵²  Ta ở giữa cái thiện và cái ác

Đã gọi ta một người đẹp thanh cao

Ta có trách nhiệm phục tùng người đẹp.

⁵⁵  Ánh mắt nàng lấp lánh, sáng hơn sao

Giọng nói của nàng khoan thai, êm ả

Như lời thần tiên toát giọng ngọt ngào:

⁵⁸  “Hỡi linh hồn xứ Mantua tao nhã

Mà vinh quang còn lưu lại trần gian

Còn vọng mãi, vĩnh hằng cùng vũ trụ!

⁶¹  Một bạn tôi đang gặp phải nguy nan

Bạn không may mắn trên đường cát vắng

Nỗi sợ hãi giờ đang cản bước chàng!

⁶⁴  Để cứu chàng tôi sợ mình đến muộn

Chuyện của chàng tôi nghe ở Thiên đình

Tôi sợ chàng gặp phải điều nguy hiểm.

⁶⁷  Người hãy đến cùng vẻ đẹp từ ngôn

Bằng tất cả những gì Người có thể

Cứu vớt chàng cho tôi đặng bình tâm.

⁷⁰  Tôi là Bêatờrítsê, tôi cầu Người đó

Tôi đến đây và mong sớm trở về

Tình yêu đã xui khiến tôi bộc lộ.

⁷³   Khi nào trình diện trước Đức Chúa Trời

Mọi công lao của Người tôi ca tụng”.

Ta bày tỏ khi nàng đã ngưng lời:

⁷⁶   “Hỡi người con gái Duy nhất, Cao thượng

Đức hạnh cao hơn tất cả mọi người

Được đặt vào trong bầu trời nhỏ nhắn.

⁷⁹  Phụng sự Người là vinh hạnh cho tôi

Vâng lệnh ngay mà thấy còn chậm trễ

Tôi chỉ cần nghe mệnh lệnh của Người.

⁸²  Nhưng Người xuống đây mà không thấy sợ

Trong bóng đêm của lòng đất kinh hoàng

Rồi trở về nơi từng ra đi đó?”

⁸⁵  Nàng đáp: “Nếu người muốn rõ nguồn cơn

Tôi sẽ nói một đôi lời ngắn ngủi

Tại sao tôi đi xuống chẳng kinh hoàng.

⁸⁸  Tôi chỉ sợ tiết lộ điều có hại

Sẽ làm cho phương hại đến người thân

Còn chẳng sợ gì những điều còn lại

⁹¹  Chúa tạo ra tôi và ban ân huệ

Nỗi khổ trần gian không ám ảnh tôi

Không thể nào bén đến tôi ngọn lửa.

⁹⁴  Trên trời cao nhân hậu một Đức Bà

Từng tiếc thương những ai đau khổ vậy

Tỏ lòng thương khi xét xử người ta.

⁹⁷  Đức Bà cho gọi Lusia và nói:

Đang cần ngươi giúp đỡ một tín đồ

Ta uỷ thác việc này cho ngươi đấy.

¹⁰⁰ Lusia đã tìm đến chỗ mà

Nơi ngày xưa Rakenlê ngồi cạnh

Và nói: – xin vâng lệnh Đức Bà!

¹⁰³ Bà nói: Hỡi Bêatờrítsê, xin cố gắng

Cứu kẻ vì tình tìm đến với ngươi

Cố tách ra khỏi trần gian bận rộn.

¹⁰⁶ Hay không nghe ra lời van vỉ của người?

Không thấy dòng sông dữ dằn hơn biển cả

Sẽ cướp mất đi cuộc sống của người? –

¹⁰⁹ Không một ai vội vàng hơn tôi cả

Tôi khát khao tìm đến với niềm vui

Làm điều phúc và tránh xa điều họa.

¹¹² Từ vinh quang hằng phúc tôi xuống đây

Tin cậy người tài từ tâm ngôn luận

Biết nghe theo, làm vinh dự cho Người”.

¹¹⁵ Nàng nói vậy và mắt buồn nhìn xuống

Rồi nhìn ta trong nước mắt ngước lên

Giục giã ta bước vào con đường lớn.

¹¹⁸ Ta vội đến với con theo ý Nàng

Cứu con thoát thú dữ từng ngăn cản

Chỉ ra con đường ngắn đến đỉnh non.

¹²¹ Có chuyện gì? Tại vì sao bước chậm?

Tại vì sao bối rối ở trong lòng

Thiếu dũng khí và cả lòng kiêu hãnh?

¹²⁴ Khi lên với ba hằng phúc Tiên nương

Trên Thiên đình có những người lo lắng

Và hứa với con bao chuyện tốt lành”.

¹²⁷ Như cánh đồng hoa rũ cành khép cánh

Qua đêm trường với giá lạnh và sương

Bỗng bừng nở khi vừng dương tỏa sáng.

¹³⁰ Tôi vươn lên từ dũng khí mỏi mòn

Máu can đảm bỗng bừng trong huyết quản

Tôi trả lời, tôi nói bạo dạn hơn:

¹³³ “Ôi, Cô nương như một người giải phóng

Và Thầy tôi, Thầy hào hiệp biết bao!

Nàng bày tỏ và thực thi nhanh chóng.

¹³⁶ Tôi sung sướng, lời Thầy tôi nghe theo

Tôi khát khao được lên đường tiếp tục

Trở lại với bao dự định ban đầu.

¹³⁹ Giờ hai người nhưng mục đích chỉ một

Thầy là người Hướng đạo, là Tôn sư”

Tôi nói thế, khi bóng người chuyển tiếp

¹⁴² Tôi cũng bước vào hiểm trở hoang vu.

CHÚ THÍCH

KHÚC II

12. Cuộc du hành bí hiểm - nhiều bản dịch là khó khăn, gian khổ nhưng Dante cũng đã nói ở câu 8, khúc I là có “nhiều điều hay”.

13. Thân sinh của Silvïo - tức Enea, theo khúc VI của anh hùng ca Eneide, xuống Âm phủ được cha là Anchise chỉ cho xem linh hồn của hậu thế và báo trước cho tương lai vinh quang của Roma (E., VI, 236-899).

24. Người kế vị Thánh Piêtơrô tối thượng - Pietro, Giáo hoàng thứ nhất.

25. Với du hành thầy cho ông vinh dự - tức cuộc du hành của Enea xuống Âm phủ mà Virgilio đã nói trong Eneide.

28. Cả Thánh Paolô cũng lên trên đó - tức Thánh tông đồ Paolô đã lên thiên đàng mà Kinh Thánh nói đến (Côrinhtô, XII, 2-4).

52. Ta ở giữa cái thiện và cái ác - những người sinh ra trước khi Chúa Giêsu ra đời, chưa qua lễ rửa tội. Họ là cư dân của Lâm bô (Limbo), một vùng được đặt ở mé ngoài của Địa ngục (X, ĐN., IV, 24).

58. Linh hồn xứ Mantua - tức Virgilio.

70. Tôi là Bêatờrítsê - Dante yêu Beatrice khi lên chín tuổi… Tình yêu này được Dante mô tả trong Cuộc đời mới. Beatrice chết năm 1290, lúc nàng mới 24 tuổi. Trong những dòng kết thúc Cuộc đời mới Dante đã hứa rằng “tôi hy vọng được nói về nàng cái điều mà chưa bao giờ có ai từng nói vậy về một con người”. Trong Thần khúc Beatrice cũng vẫn là người con gái mà Dante yêu thuở thiếu thời, nàng tượng trưng cho Trí tuệ của Chúa, cho sự giải thoát của linh hồn.

78. Bầu trời nhỏ nhắn - chỉ tầng trời có mặt trăng, theo quan niệm thiên văn xưa, là tầng trời thấp nhất.

94. Một Đức Bà - chỉ Đức Mẹ đồng trinh Maria.

97. Lucia - Nữ thánh tử vì đạo ở Siracusana (thế kỉ VI sau CN), tượng trưng cho ánh sáng thần thánh (tiếng Latinh: Lux – ánh sáng). Đức Mẹ Maria phái Lucia đi báo cho Beatrice và Beatrice đã nhờ Virgilio đi cứu Dante.

102. Rachele - vợ thứ hai của Giacobbe, biểu tượng của sự suy niệm nhập định, tiền thân của Beatrice (X, TT., XXVII, 104).