Thần Khúc của Dante Alighieri - ĐỊA NGỤC - Divina Commedia - INFERNO: Thơ Dante - Địa Ngục

KHÚC XXXIV

Tầng Địa ngục thứ chín, vòng ngục thứ tư (Giuđécca – Những kẻ phản bội ân nhân) – Ra khỏi Địa ngục

“Đoàn cờ lệnh của Diêm vương đang tiến

Về phía chúng ta – Thầy nói với tôi –

Con hãy nhìn, có gì trong u ám?”

⁴ Khi đêm đến trong bầu trời của ta

Hay trong sương mù ánh mắt nhìn khó

Một cối xay đang xoay cánh từ xa.

⁷ Cái mà tôi thấy, giống như vậy đó

Để tránh gió tôi nép vào lưng Thầy

Vì chẳng có chỗ ẩn nấp nào nữa.

¹⁰ Viết lại điều này tôi vẫn thấy run

Tôi đã ở trong lòng băng giá đó

Hồn trong băng như rơm trong thủy tinh.

¹³ Một số này nằm, số kia lại đứng

Kẻ đứng bằng đầu, kẻ bằng hai chân

Kẻ uốn vòng cung, về hai chân – mặt hướng.

¹⁶ Khi chúng tôi đã tiến đến khá gần

Thầy của tôi muốn chỉ cho tôi thấy

Kẻ có một thời với vẻ đẹp xinh.

¹⁹ Thầy đứng ra phía trước tôi và nói:

“Đây là Đitê, và đây là nơi

Mà sự sợ hãi con cần xua đuổi”.

²² Tôi không còn sức lực, lạnh cứng người

Xin bạn đừng hỏi gì thêm, bạn đọc

Không đáng phí sức để viết điều này.

²⁵ Tôi chưa chết, nhưng cũng không còn sống

Nếu bạn thông minh xin hãy đoán xem

Lúc đó tôi không chết mà không sống.

²⁸ Vị chúa tể của vương quốc đau thương

Nhô ra khỏi lớp băng nửa phần ngực

Tôi có thể so mình với vĩ nhân.

³¹ So vĩ nhân với cánh tay Đitê

Từ đó bạn hình dung ra toàn bộ

Sao cho tương xứng với các phần kia.

³⁴ Xưa hắn đẹp, mà nay xấu như ma

Đã dám liều chống lại Đấng Tạo hoá

Và điều xấu xa từ đó mà ra.

³⁷ Vô cùng kinh ngạc với tôi lúc đó

Khi thấy hắn có ba mặt trên người

Một mặt ở phía trước, toàn màu đỏ.

⁴⁰ Còn trên vai này và trên vai kia

Hai mặt bổ sung cho mặt thứ nhất

Và nối liền nhau qua phía đỉnh đầu.

⁴³ Mặt phía phải như nửa vàng nửa trắng

Mặt phía trái như mặt của những người

Từ xứ sở sông Nilô chảy xuống.

⁴⁶ Dưới mỗi mặt giương ra đôi cánh lớn

Với kích thước của một con chim to

To hơn nhiều những cánh buồm ngoài biển.

⁴⁹ Chúng không có lông chim mà vẻ giống

Như cánh dơi khi vỗ cánh lên trời

Trên đồng tối đuổi ba luồng gió mạnh.

⁵² Làm cho đầm Côsitô đóng băng

Hắn khóc với sáu con mắt, và rỏ xuống

Bọt mép lẫn máu từ ba cái cằm.

⁵⁵ Trong mỗi miệng như thế hắn dùng răng

Nhai một kẻ tội phạm, và ba phía

Cùng một lúc hắn hành hạ ba tên.

⁵⁸ Tên đằng trước hàm răng không kinh hoàng

Bằng móng tay, vì đôi khi bóc hết

Toàn bộ da ở trên cả sống lưng.

⁶¹ “Tên ở trên chịu hình phạt nặng nhất –

Thầy tôi nói – đó là Giuđa Itcariôtê

Đầu trong mồm, phía ngoài chân giãy đạp.

⁶⁴ Còn hai tên này đầu đang chúc xuống

Kẻ bị treo từ mõm là Bờrutô

Nó quằn quại mà không kêu một tiếng.

⁶⁷ Tên tay chân to khoẻ là Cátxiô

Nhưng đêm đã về, giờ đã đến lúc

Ta lên đường, tất cả đã xem qua”.

⁷⁰ Như Thầy muốn, tôi ôm hôn cổ người

Thầy chọn đúng lúc và nơi thích hợp

Ngay vừa khi giang rộng những cánh kia.

⁷³ Thầy tiến đến, nắm vào sườn đầy lông

Trèo xuống từ túm này sang túm khác

Giữa đám lông rậm và các vỏ băng.

⁷⁶ Khi chúng tôi đã xuống gần đến chỗ

Sườn hông nghiêng thoai thoải xuống bên đùi

Thầy của tôi thấy mệt và lo sợ.

⁷⁹ Thầy lộn đầu xuống, chân giơ ngược

Rồi bám vào lớp lông để trèo lên

Tôi tưởng Thầy lại quay về Địa ngục.

⁸²Thầy thở hổn hển như người kiệt sức:

“Hãy bám vào cho chắc bậc thang này

Đấy là đường để thoát ra khỏi ngục”.

⁸⁵ Chúng tôi đi ra qua một lỗ hổng

Thầy vừa đặt tôi ngồi cạnh lối ra

Vừa đi tới với những bước thận trọng.

⁸⁸ Tôi ngước mắt, tưởng thấy Luyxipherô

Giống như khi tôi vừa rời khỏi hắn

Còn nó hai chân giơ lên trên cao.

⁹¹ Khi đó toàn thân cực kỳ run rẩy

Tự xét đoán, ai nghe câu chuyện này

Điểm tôi đã vượt qua là đâu vậy.

⁹⁴ “Con hãy đứng lên đi – Thầy tôi nói –

Đường còn xa và không chút dễ dàng

Mà mặt trời thì đã gần nửa buổi”.

⁹⁷ Chúng tôi đứng không phải trong cung điện

Mà chỉ là một hang động tự nhiên

Nên gồ ghề, không một chút ánh sáng.

¹⁰⁰ “Thầy ơi – tôi nói khi đã đứng lên –

Khi ta còn ở đây, trong vực thẳm

Thầy nói đôi lời để con khỏi lầm.

¹⁰³Băng đâu rồi? Người này sao chúc xuống

Và tại sao cần rất ít thời gian

Để mặt trời chuyển từ đêm đến sáng?”

¹⁰⁶ Thầy trả lời: “Con vẫn còn hình dung

Ở phía bên kia, nơi ta đã túm

Lông côn trùng đang đục khoét trần gian.

¹⁰⁹ Con ở bên ấy khi ta trèo xuống

Và khi quay lại, con đã vượt qua

Cái điểm mọi phía hướng vào sức nặng.

¹¹² Bây giờ con đã ở dưới bán cầu

Đối xứng với cái bán cầu che phủ

Miền khô ráo dưới bóng những miền cao

¹¹⁵ Không lầm lỗi một Con người đã qua.

Giờ con đang đứng trên quả cầu nhỏ

Mặt bên kia là vùng Giuđécca.

¹¹⁸ Ở đây ban ngày, bên kia buổi tối

Tên có bộ lông làm thang cho ta

Vẫn bị trồng ở đó, như trước đấy.

¹²¹ Nó rơi từ trời xuống phía bên này

Quả đất ngày xưa đến đây trải rộng

Nhưng vì sợ đã tụt xuống biển sâu.

¹²⁴ Có thể vì thế, đã chừa khoảng trống

Khi chạy sang bán cầu của chúng ta

Phần ta thấy nó nhô cao là ngọn”.

¹²⁷ Có một nơi cách xa Bendebu

Bờ của nó trải về miền xa thẳm

Mắt nhìn không thấy nhưng tai nghe ra.

¹³⁰ Có một con suối mà dòng nước chảy

Xuyên qua vách đá bằng một lỗ tròn

Nước chảy ra rồi dốc xuống thoai thoải.

¹³³ Thầy và tôi theo con đường khuất này

Chúng tôi bước lên, về nơi sáng sủa

Chẳng hề quan tâm đến việc nghỉ ngơi.

¹³⁶ Thầy đi đầu, còn tôi theo sát gót

Mắt tôi nhìn ra vẻ đẹp xiết bao

Hướng bầu trời, qua lỗ tròn thấy được

¹³⁹ Chúng tôi ra, thấy lại các vì sao.

CHÚ THÍCH

Chữ viết tắt:

X. – xem

ĐN., – Địa ngục
TT., – Tĩnh thổ
TĐ., – Thiên đường
E., – Eneide (tác phẩm của Virgilio)
M., – Metamorphoses (tác phẩm của Ovidio)

Riêng Kinh Thánh là tác phẩm được Dante sử dụng nhiều điển tích nhất và có tần số xuất hiện nhiều nhất trong phần chú thích nhưng rất tiếc không thể viết tắt được cho 66 cuốn của Kinh Thánh vì các bản Kinh Thánh tiếng Việt mỗi bản phiên âm một kiểu nên chúng tôi đề tên đầy đủ của cuốn đó (xem phần ví dụ).
Ngoài ra, một số tác giả được Dante sử dụng chỉ vài ba lần thì chúng tôi ghi cả tên tác giả và tác phẩm ở phần chú thích mở ngoặc.

Một số ví dụ:
(X, TĐ, XXII, 139-140) – Xem Thiên đường, Khúc XXII, câu 139-140.
(Ét Ra, I, 9-11) – Xem quyển Ét Ra (Cựu ước), chương I, câu 9-11.
(Giăng, XX, 3-5) – Xem quyển Giăng (Tân ước), chương XX, câu 3-5.
(M., VII, 100-143) – Xem Metamorphoses, quyển VII, câu 100-143.
(E., VI, 679-694) – Xem Eneide, quyển VI, câu 679-694.
Lucano, “Pharsalia”

Stazio, “Tebaide”

KHÚC XXXIV

1. Đoàn cờ lệnh của Diêm vương đang tiến - câu này trong nguyên bản “Vexilla regis prodeunt” bằng tiếng Latinh (đoàn cờ của vua đang đến gần). Đây là một câu trong bản tụng ca của Venazio Fortunato (thế kỷ VI). Dante, qua lời của Virligio, thêm inferni (nghĩa là Địa ngục). Các bản chúng tôi dùng, có bản để nguyên, có bản dịch nghĩa. Chúng tôi dịch như bản của Nguyễn Văn Hoàn.

6. Một cối xay đang xoay cánh từ xa - chỉ Lucifero với sau chiếc cánh mà Dante đã nhìn thấy.

11. Tôi đã ở trong lòng băng giá đó - từ đây hai thầy trò bước vào vùng ngục cuối (vùng thứ 4) của tầng ngục thứ 9, Giudecca (câu 117). Tên gọi của ngục này lấy theo tên Giuda Iscariota, kẻ đã phản bội Chúa Giêsu, mà trong cả 4 quyển Kinh Phúc Âm đều đề cập đến (Mathiơ, XXVI, 14-15; Mác, XIV, 10-11; Luca, XXII, 4-5; Giăng, XIII, 26-27).

20. Đây là Đitê - Dite, đây là tên gọi khác của Lucifero. Sử dụng tích từ Kinh Thánh cùng với sự tưởng tượng của mình, Dante mô tả hình dáng cũng như số phận của Lucifero: một thời từng là vị thần đẹp nhất (câu 18 và 34), đã từng nổi loạn chống lại Chúa Trời và bị đày xuống Địa ngục. Trở thành một Quỉ sứ kinh dị, là chúa tể của Địa ngục. Và điều xấu xa từ đó mà ra (câu 36).

39. Mặt đỏ - ý nói sự tức giận; mặt nửa vàng nửa trắng - biểu thị sự ngu dốt; như mặt người xứ sông Nilo - người Êtiôpi da đen.

61. Tên ở trên chịu hình phạt nặng nhất - chỉ Giuda Scariotto, phản bội Giê-su, nghĩa là tên phản bội lớn nhất.

65. Kẻ bị treo từ mõm là Bờrutô - đây là Giunio Bruto (85-42 tr. CN), kẻ đã giết Cesare, người sáng lập Đế chế La Mã.

67. Tên tay chân to khoẻ là Cátxiô - là Caio Cassio Longino, bạn của Bruto, đồng phạm giết Cesare.

68. Nhưng đêm đã về - chỉ đêm đã về trên trần gian.

76-81. Khi chúng tôi đã xuống gần đến chỗ - tức khi xuống đến phần hông của Lucifero, tức phần trung tâm quả đất, Virgilio quay đầu xuống dưới để rồi quay đi lên phía trên quả đất, khiến Dante tưởng thầy quay trở lại Cocito.

112-115. Đoạn này ý nói: “Bây giờ con đã ở dưới bán cầu nam, mà chính giữa là hòn đảo Tĩnh thổ nhô cao, đối xứng với bán cầu bắc, mà chính giữa là Jerusalem, nơi đã sống cuộc đời của một con người không lầm lỗi, tức là Giêsu Christ”.

121-126. Khổng lồ Lucifero từ trên trời rơi xuống, đất kinh sợ tụt xuống thành biển. Đoạn này Dante cải biên huyền thoại Lucifero trong Kinh Thánh.

127-138. Belzebù - một tên gọi khác của Lucifero, có một nơi có dòng suối xuyên qua vách đá chảy ra nhưng vì trong bóng tối mắt không nhìn thấy được. Hai thầy trò cùng theo dòng suối này để đi ra. Chỗ này là ở đâu thì có lẽ chỉ mình Dante biết được. Có thể đây là dòng suối Letè chảy từ Thiên đường, qua Tĩnh thổ rồi chảy xuống Địa ngục.

139. Chúng tôi ra, thấy lại các vì sao - từ “các vì sao - stelle” Dante dùng để kết thúc các phần của Thần khúc.