Thần Khúc - Địa Ngục - Khúc 29

KHÚC XXIX 

Tầng Địa ngục thứ tám – Hố ngục thứ mười – Bọn làm giả kim.

 Đám âm hồn những vết thương khác nhau

Đã thu hút đôi mắt tôi mạnh mẽ

Và muốn khóc, không giấu được khổ đau.

⁴   Nhưng Viếcghiliô bảo tôi: “Sao đôi mắt

Của con lại vẫn cứ dán chặt vào

Những âm hồn buồn bã và què cụt?

⁷   Những hố khác con đâu nhìn thế kia

Ta nghĩ, có thể là con muốn đếm

Thung lũng này: hăm hai dặm chu vi.

¹⁰  Nhưng mặt trăng dưới chân ta đang lướt

Chúng ta chỉ còn rất ít thời gian

Còn nhiều thứ đang chờ con phía trước”.

¹³  Tôi trả lời: “Nếu Thầy đã quan tâm

Đến cái điều đã khiến con chú ý

Có thể Thầy cho phép con dừng chân?”

¹⁶  Tôi nói vậy, trong khi trả lời Thầy

Và vẫn bước theo Thầy đi phía trước

Rồi tôi nói thêm: “Ở trong hố này

¹⁹  Nơi con đang hướng mắt nhìn chăm chú

Có một âm hồn thuộc dòng họ con

Đang than thở, chịu cực hình nghiệt ngã”.

²²  Khi đó Thầy tôi liền nói: “Từ nay

Con đừng bứt rứt về chuyện đó nữa

Quan tâm cái khác, để nó lại đây.

²⁵  Ta đã thấy nó ở chân cầu nhỏ

Lấy ngón tay hằn học chỉ vào con

Giêri đen Benlô – người ta gọi nó.

²⁸  Nhưng khi đó con hãy còn mê mải

Với chủ nhân lâu đài Antaphoóctê

Nên con không nhìn và nó đi khỏi”.

³¹  “Thưa Thầy – tôi nói – cái chết dữ dằn

Của anh ấy, nay thù chưa được trả

Cho cái người mà nhục nhã cùng chung.

³⁴  Vì thế, anh khinh con, con đoán thế

Rồi không nói gì mà đã bỏ đi

Điều đó khiến con càng thêm khó xử”.

³⁷  Chúng tôi trò chuyện tới chỗ đầu tiên

Trên mỏm cầu đá, từ đó có thể

Thấy hố kia, nếu ánh sáng nhiều hơn.

⁴⁰  Khi chúng tôi đã ở ngục giam cuối

Của Hố thảm sầu, những kẻ bị giam

Đều hiện ra và mắt tôi đã thấy.

⁴³  Những tiếng thở than xuyên suốt thân tôi

Như những mũi tên của lòng thương xót

Khiến tôi lấy tay bịt kín hai tai.

⁴⁶  Nỗi đau mà người ta đang chứng kiến

Bằng mùa hè đem gom hết bệnh nhân

Của Kiana, Maremma, Sácđinha – ba bệnh viện.

⁴⁹  Đem dồn tất cả vào cùng một hố

Người ta sẽ thấy có mùi bốc lên

Như mùi từ những tay chân thối rữa.

⁵²  Thầy và tôi đi xuống bờ cuối cùng

Của đường đá dài và theo mé trái

Ở đó tôi càng nhìn thấy rõ hơn.

⁵⁵  Để đi xuống sân, nơi bà quản ngục

Của Đấng toàn năng không thể sai lầm

Trừng phạt những kẻ mà bà đã chép.

⁵⁸  Có lẽ không có nỗi buồn lớn hơn

Khi toàn dân Êgina đổ bệnh

Bệnh dịch hạch đã thả sức hoành hành.

⁶¹  Tất cả loài vật, dù con nhỏ nhất

Chết sạch trơn, và từ những người xưa

Như các nhà thơ đã từng đoán chắc

⁶⁴  Một loài kiến từ họ đã hồi sinh.

Như thấy ở đây, trong thung lũng tối

Ảo não chất đống một lũ âm hồn.

⁶⁷  Kẻ thì nằm, kẻ thì úp bụng xuống

Còn những kẻ khác vai tựa vào nhau

Bò bốn chân trên lối đi kinh tởm.

⁷⁰  Từng bước một, chúng tôi bước lặng im

Đi và nhìn những sinh linh què quặt

Không còn mang nổi dù chỉ thân mình.

⁷³  Tôi thấy hai người vào lưng nhau tựa

Như hai viên ngói xếp trong lò nung

Từ đầu đến chân, ghẻ đóng thành vảy.

⁷⁶  Bàn chải trên lưng ngựa vội vàng đưa

Khi người hầu thấy chủ mình đứng đợi

Hoặc khi người này không muốn thức khuya.

⁷⁹  Cũng không nhanh bằng hai kẻ dùng tay

Cào cấu thân mình một cách điên dại

Để xua đi cơn ngứa vẫn đọa đầy.

⁸²  Họ dùng móng tay lớp vảy giật tung

Giống như dùng dao đánh vảy cá chép

Hay giống cá nào có vảy lớn hơn.

⁸⁵  Thầy tôi nói với một người trong bọn:

“Hỡi anh đang dùng móng tay cào da

Những móng tay như những con bét lớn.

⁸⁸  Trong đám kia có ai người Latinh

Xin anh nói cho chúng tôi được biết

Và chúc cho nhanh nhảu móng tay anh!”

⁹¹  “Chúng tôi đều người Latinh, ông thấy đấy –

Âm hồn kia vừa khóc vừa trả lời –

Nhưng ông là ai mà quan tâm hỏi?”

⁹⁴  Thầy của tôi liền đáp: “Ta là người

Cùng người sống này qua vùng tăm tối

Để anh ta chứng kiến Địa ngục này”.

⁹⁷  Họ hết dựa nhau, khi nghe nói vậy

Cả hai run rẩy quay về phía tôi

Và tất cả mọi người đều nghe thấy.

¹⁰⁰ Người Thầy tốt bụng tiến lại gần tôi

“Hãy nói với họ điều con muốn nói”.

Đúng như Thầy muốn, tôi liền cất lời:

¹⁰³ “Mong kỷ niệm về các anh chưa mất

Trên trần gian nơi các anh sinh ra

Và sẽ còn nhiều tháng năm tiếp tục.

¹⁰⁶ Các anh người của xứ nào, là ai?

Mong rằng không vì hình phạt khủng khiếp

Mà các anh sẽ kể hết với tôi”.

¹⁰⁹ “Tôi người Arétxô, còn Anbêrô ở Xiêna

Ở đây người ta ném tôi vào lửa

Mặc dù tôi, vì một chuyện khác kia.

¹¹² Quả thực là một lần tôi nói đùa

Rằng tôi có thể bay trong không khí

Còn hắn tò mò, lại kém lương tri.

¹¹⁵ Hắn muốn tôi dạy cho tài nghệ đó

Nhưng không thành Đêđalô, và một người

Coi hắn như con cho tôi chầu lửa.

¹¹⁸ Trong mười ngục, tôi vào ngục thứ mười

Vì thuật giả kim ở nơi trần thế

Minốt không lầm, đã kết án tôi”.

¹²¹ Tôi nói với nhà thơ: “Còn đâu có

Dân bậy bạ hơn dân vùng Xiêna?

Còn hơn cả dân Pháp sống cạnh đó”.

¹²⁴ Nghe những lời kia, cái anh bên cạnh

Liền đáp tôi: “Ngoại trừ Xíttờrícca

Họ luôn biết chi tiêu rất dè xẻn.

¹²⁷ Níccôlô, người thích tử đinh hương

Lần đầu tiên đã trồng loài cây đó

Và cây lớn lên tươi tốt trong vườn.

¹³⁰ Ngoại trừ cả bồ đoàn Cácxia Đátxianô

Đã bán cả vườn nho, cánh rừng rộng lớn

Và Abbagờliatô cũng mất hết lương tri.

¹³³ Nhưng để anh biết ai đã giúp anh

Chống lại người Xiêna, xin hướng mắt

Để thấy rõ ràng bộ mặt đau thương.

¹³⁶ Anh sẽ thấy hồn của Capốckiô

Kẻ đã làm giả kim loại bằng thuật

Anh đã biết, nếu anh tôi nhận ra

¹³⁹ Tôi có bản chất bẩm sinh tốt đẹp”.

KHÚC XXIX

10. Mặt trăng dưới chân ta đang lướt - vì quả đất hình cầu.

20. Có một âm hồn thuộc dòng họ con - đây là Geri del Bello (Geri con trai ông Bello), anh em con chú bác với thân phụ Dante, bị một người thuộc dòng họ Sacchetti giết chết do thù oán. Bản thân Geri cũng từng là một kẻ giết người nên mới bị Dante đày xuống Địa ngục.

29. Chủ nhân lâu đài Antaphoóctê - tức Bertram del Bornio (Bertran del Born) (X, ĐN., XXVIII, 134-136).

48. Kiana, Maremma, Sácđinha - chỉ những vùng đầm lầy và ô nhiễm: Valdichiana, thung lũng của sông Chiana (X, TĐ., XIII, 23) ở Toscana, nơi đây người ta xây dựng một số bệnh viện; Maremma (X, ĐN., XXV, 19) và đảo Sardegna (Sardigna).

59. Khi toàn dân Êgina đổ bệnh - Egina là một hòn đảo ở gần Athens, mang tên nữ thần Egina. Theo thần thoại Hy Lạp, Giunone (Juno) ghen tức vì Giove (Jove) chiếm mất nữ thần Egina, bèn gây ra dịch hạch giết hết dân chúng ở đây. Chỉ có vua Eaco (Aeacus) và Egina còn sống sót đã xin Giove tái sinh lại dân cư trên đảo sao cho nhiều như kiến ở trên cây sồi tiên. Giove đã biến kiến thành người, đó là bộ tộc Mirmidoni, tiếng Hy Lạp: mirmes - có nghĩa là “kiến” (M., VII, 523 – 657).

109-120. Tôi người Arétxô - đây là Griffolino ở Arezzo, tay luyện kim và đúc tiền giả, đã lừa Albero ở Siena rằng hắn biết bay, thế là Albero đòi dạy cho nó môn này nhưng không trở thành Dedalo (bố của Icaro biết bay (X, ĐN., XVII, 109-111). Griffolino phất lên nhờ những bài học nhưng Albero tức giận, đi tố cáo Griffolino với Giám mục Siena rằng hắn là tên vô thần. Giám mục Siena đã thiêu sống hắn trên đống lửa vì tội tà đạo, hắn nói “vì một chuyện khác kia” (câu 111) là vì thế. Mặc dù bị thiêu sống vì tội tà đạo nhưng xuống Âm phủ thì vị quan xét xử Minos vẫn không hề nhầm lẫn, xét hắn theo tội giả kim và bị đày ở ngục thứ 10 (câu 118-120).

124. Cái anh bên cạnh - đây là Capocchio (câu 136).

125. Stricca - con trai của Giovanni di Salimbeni, anh trai Niccolò tổng trấn Bologna khoảng 1276. Kẻ đã tiêu xài hoang phí tài sản của cha để lại.

127-129. Níccôlô, người thích tử đinh hương - Niccolò, em trai của Stricca. Cả ba câu này đều dùng theo nghĩa bóng. Niccolo là tay ăn chơi xa xỉ thích nướng thịt thú rừng bằng than từ gốc của cây tử đinh hương. Theo nghĩa này, lần đầu tiên đã trồng loài cây đó (tức người đầu tiên trong những kẻ sành ẩm thực bày trò này), và cây lớn lên tươi tốt trong vườn (nghĩa là đi vào đời sống, trở thành thói quen được mọi người ưa thích).

130. Bồ đoàn Caccia d’ Asciano - tức bồ đoàn những kẻ xa xỉ gồm 12 người, trong số này có Stricca và Niccolo và Lano, bị giam vào ngục những kẻ cưỡng bức bản thân mình và tài sản (X, ĐN, XIII, 120).

132. Bartolomeo dei Folcacchieri - thường được gọi là Abbagliato, có nghĩa là chói ngời, vì Bartolomeo vào lúc đã luống tuổi đạt được địa vị cao.

136. Anh sẽ thấy hồn của Capốckiô – Capocchio, từng là bạn học của Dante, rất có tài làm giả, bị thiêu sống ở Siena năm 1293.