Thần Khúc - Địa Ngục - Khúc 23

KHÚC XXIII

Tầng Địa ngục thứ tám – Hố ngục thứ sáu – Những kẻ đạo đức giả.

Im lặng, lẻ loi, không kẻ tháp tùng

Chúng tôi bước đi, người sau kẻ trước

Như hai Thầy tu rong ruổi trên đường.

⁴   Từ sự lục đục của lũ quỷ ác

Tôi nhớ chuyện ngụ ngôn Isôpô

Câu chuyện về con chuột và con ếch.

⁷   Chẳng khác gì chuyện “mô” và “itxa”

Nếu đem so sánh chuyện này chuyện khác

Một cách chính xác đoạn này đoạn kia.

¹⁰  Rồi như ý này khơi ra ý khác

Cứ thế, ý đầu sinh ra ý sau

Lớn gấp đôi nỗi kinh hoàng lúc trước.

¹³  Vì tôi nghĩ rằng lũ quỷ tanh hôi

Vì chúng tôi bị chơi khăm, diễu cợt

Chắc là chúng sẽ căm tức chúng tôi.

¹⁶  Tức giận cộng thêm tâm địa ác độc

Khiến chúng đuổi theo càng ráo riết hơn

Như khi chó săn thỏ rừng muốn chộp.

¹⁹  Vì khiếp sợ, lông tóc tôi dựng lên

Tôi tụt lại phía đằng sau nghe ngóng

“Thầy ơi, nếu chúng ta không đi tìm

²²  Nơi nào ẩn náu thì con thấy sợ

Bọn quỷ kia đang đuổi theo chúng ta

Con nghe ra và dường như thấy rõ”.

²⁵  Thầy nói: “Nếu ta là một tấm gương

Thì cũng không phản chiếu được hình ảnh

Nhanh hơn sự tiếp nhận của hồn con.

²⁸  Hai ý nghĩ của hai người gặp gỡ

Cả hai tạo nên chỉ một ý đồ

Giống nhau cả vẻ ngoài và cử chỉ.

³¹  Nếu thoai thoải bờ đê bên phải đây

Thì chúng ta sẽ chuyển sang hố khác

Chúng ta sẽ thoát cuộc săn đuổi này”.

³⁴  Thầy tôi chưa giảng giải xong kế hoạch

Lũ quỷ đã tới xòe rộng cánh ra

Không xa gì để có thể bắt được.

³⁷  Lập tức Thầy tôi ôm chặt lấy tôi

Như bà mẹ chợt tỉnh vì tiếng động

Thấy ngọn lửa bốc cháy bên mình rồi.

⁴⁰  Mẹ vội bế đứa con, vùng chạy trốn

Lo cho con hơn cho cả thân mình

Chỉ kịp khoác vội vàng manh áo cánh.

⁴³  Ngay tức thì từ trên đỉnh dốc cao

Thầy của tôi trượt lưng theo sườn đá

Xuống cạnh mép một hố ngục khác rồi.

⁴⁶  Tôi nghĩ rằng chưa bao giờ dòng nước

Trên kênh chảy nhanh khi đổ vào gầu

Để làm cho quay bánh cối xay nước

⁴⁹  Lại nhanh bằng khi Thầy tôi trượt trên

Sườn đá dốc vừa ôm tôi trên ngực

Như ôm con chứ không bạn đồng hành.

⁵²  Khi chân Thầy vừa chấm vào đáy vực

Lũ quỷ hiện ra mỏm đá trên đầu

Nhưng chúng tôi đã không còn thấy khiếp.

⁵⁵  Vì Đấng Tối Cao cho chúng đã giao

Việc cai quản vòng thứ năm của ngục

Chúng không có quyền rời khỏi đi đâu.

⁵⁸  Một toán người tô vẽ đi phía dưới

Vừa lê bước chậm chạp đi vòng quanh

Vừa khóc than, suy sụp và mệt mỏi.

⁶¹  Mũ trùm kín mắt và khoác áo choàng

Như áo chỉ dành riêng cho tu sĩ

Theo kiểu ở Cờlunhi cổ tròn.

⁶⁴  Áo choàng bên ngoài giát vàng rực rỡ

Nhưng bên trong tất cả đều bằng chì

Nặng đến nỗi, áo Phêđêrigô – áo cỏ.

⁶⁷  Những áo khoác nặng nề cho muôn đời

Rẽ bên trái, chúng tôi cùng như họ

Nên vẫn phải nghe tiếng khóc không nguôi.

⁷⁰  Nhưng vì gánh nặng, bọn người mệt lử

Lê bước đi chậm chạp, nên mỗi vòng

Bạn mới cùng hàng chúng tôi lại có.

⁷³  Tôi nói với Thầy: “Xin Thầy thử tìm

Một ai mà tên tuổi Thầy quen biết

Về phía Thầy, đang vừa đi vừa nhìn”.

⁷⁶  Nghe tôi nói giọng Tôxcan, một kẻ

Kêu từ phía sau: “Hãy chậm bước chân

Hỡi hai người cùng đi trong bóng tối.

⁷⁹  Anh có thể hỏi tôi điều anh cần”.

Thầy ngoái lại bảo tôi: “Con chờ nó

Rồi bước cùng theo nhịp của bàn chân”.

⁸²  Tôi nhìn thấy hai người, mà trên ngực

Lộ một vẻ sống động thật khát khao

Nhưng chậm chạp vì nặng và đường chật.

⁸⁵  Họ bước đến gần, không nói lời nào

Một hồi lâu, họ nhìn tôi chăm chú

Rồi quay lại, hai người nói với nhau:

⁸⁸  “Anh ta còn sống, yết hầu động đậy

Nếu đã chết thì vì đặc ân gì

Mà không phải mang áo chì nặng trĩu?”

⁹¹  Rồi bảo tôi: “Anh bạn Tôxcan ơi

Ở đây những kẻ giả nhân giả nghĩa

Anh là ai, nếu không ngại trả lời?”

⁹⁴  “Tôi sinh ra và lớn lên – tôi đáp –

Trong thành phố bên bờ sông Ácnô

Và thân thể tôi vẫn là như trước.

⁹⁷  Thế còn các ngươi, các ngươi là ai

Mà nước mắt khổ đau dài trên má

Tia sáng phát ra vì hình phạt gì?”

¹⁰⁰ Một người trả lời tôi: “Những áo khoác

Giát vàng này rất nặng – chì bên trong

Đến nỗi bàn cân cũng kêu ken két.

¹⁰³ Chúng tôi thuộc dòng tu, người Bôlônha

Tôi là Catalanô, Lôđêrigô – là hắn

Chúng tôi do thành phố anh bầu ra.

¹⁰⁶ Theo thông lệ mỗi lần bầu chỉ một

Nhưng vì an ninh, và việc chúng tôi làm

Giờ ở vùng Gácđingô còn biết.

¹⁰⁹ Tôi vừa bắt đầu: “Hỡi bọn Thầy tu”

Thì im lặng, vì bỗng nhiên nhìn thấy

Một tội nhân trên đất bị căng ra.

¹¹² Nhìn thấy tôi, hắn thân mình vặn ngửa

Vừa thở dài làm lay động chòm râu

Thầy dòng Catalanô nhận ra điều đó.

¹¹⁵ Hắn bảo tôi: “Cái gã bị đóng đinh

Xưa khuyên người Pharasi giả dối

Rằng vì tất cả, cần một hy sinh.

¹¹⁸ Giữa đường đi bị người ta đem vứt

Rồi anh thấy, cảm thấy mọi thời gian

Khi có người đi qua là nặng nhọc.

¹²¹ Còn bố vợ gã ở trong hố này

Và nhiều kẻ trong hội đồng xét xử

Dân Do Thái từng cực khổ lắm thay”.

¹²⁴ Tôi thấy Viếcghiliô vô cùng kinh ngạc

Trước kẻ trên thánh giá bị căng thây

Thật hèn hạ trong đọa đầy muôn kiếp.

¹²⁷ Rồi Viếcghiliô hỏi viên Thầy tu:

“Nếu không phiền xin hãy cho tôi biết

Hình như phía trên có một lối đi.

¹³⁰ Liệu chúng tôi có thể ra từ đó

Mà không cần thiết đợi các hắc thần

Đến đây để đưa chúng tôi ra nữa?”

¹³³ “Hơn cả ngươi hy vọng – hắn trả lời –

Có một bờ đá theo vòng quanh lớn

Xuyên qua những hố rùng rợn kinh người.

¹³⁶ Nhưng ở đây có một đoạn bị hỏng

Nơi đổ nát kia có thể trèo lên

Từ dưới đáy, men theo bờ dốc đứng”.

¹³⁹ Thầy cúi đầu suy nghĩ trong lặng im

“Cái con đường mà ngươi vừa nói đấy

Có bọn phục bắt những kẻ lỗi lầm”.

¹⁴² Tên Thầy tu: “Nghe nói ở Bôlônha

Rằng quỷ nhiều tật xấu, mà trong đó

Nói dối là bố đẻ mọi trò lừa”.

¹⁴⁵ Nghe câu đó Thầy tôi liền rảo bước

Nét mặt Thầy giận dữ, trán Thầy nhăn

Tôi cũng rời lũ tội nhân khốn kiếp

¹⁴⁸ Theo dấu chân yêu dấu Thầy dẫn đường.

KHÚC XXIII

1. Như hai thầy tu - hai thầy tu dòng Franciscani.

5. Tôi nhớ chuyện ngụ ngôn Isôpô - chuyện ngụ ngôn của Aesop: một con ếch cõng trên lưng mình con chuột, hai con buộc vào nhau một sợi dây để làm tin. Khi ra giữa sông con ếch lặn xuống, con chuột lao lên mặt nước thì bị một con diều hâu vồ bắt. Thế là diều hâu bắt được cả hai con nhờ sợi dây buộc vào nhau.

7. Mo và Issa - hai từ của tiếng địa phương Firenze cổ nghĩa là: vâng, ngay bây giờ.

58. Một toán người tô vẽ đi phía dưới - trong nguyên bản: gente dipinta (người tô vẽ), chỉ những kẻ đạo đức giả. Đây là lời của Chúa Giêsu nói về người Pharasi (Farisei) “Các người giống như mồ mả tô vôi, bên ngoài có vẻ đẹp, nhưng bên trong thì đầy xương người chết và đủ mọi thứ ô uế. Các người cũng vậy, bên ngoài thì có vẻ công chính trước mặt thiên hạ, nhưng bên trong toàn là giả hình và gian ác!” (Mathiơ, XXIII, 27-28).

63. Cluni - một tu viện nổi tiếng của dòng thánh Bernardo ở Bourgogne, Pháp.

66. Nặng đến nỗi, áo Phêđêrigô - áo cỏ - theo truyền thuyết vua Federico II (Frederick II) của Đức trừng phạt những kẻ phạm tội bằng cách bắt họ mặc áo chì nặng trĩu và nhốt trong lò hơi nóng. Chì chảy ra và tội phạm bị luộc da.

90. Áo chì nặng trĩu - ở đây là áo chì của Địa ngục.

95. Thành phố bên bờ sông Ácnô - chỉ thành phố Firenze, nơi có sông Arno chảy qua.

103. Chúng tôi thuộc dòng tu - tức dòng tu “Hiệp sĩ Đức bà Maria” được thành lập ở Bologna để bảo vệ lý tưởng Thiên chúa giáo, chống lại các dị giáo, bênh vực kẻ yếu hèn, giữ gìn sự hoà hiếu giữa các tín đồ. Hai đại diện của dòng tu này mà Dante gặp ở Địa ngục là Catalano và Loderingo. Vì rằng những thành viên của dòng tu này chỉ quan tâm đến sự hưởng thụ của mình nên dân chúng gọi họ là “fratres gaudentes /The Jovial Friars), nghĩa là “những anh em Vui vẻ”. Dante coi họ và cả dòng tu này là đạo đức giả. Cả hai bị trục xuất khỏi thành phố, dinh cơ của họ bị đốt phá.

108. Gardingo - một quận của Firenze, nơi có trụ sở của phe Guelfi trong thời gian Catalano và Loderingo cai trị.

115. Cái gã bị đóng đinh - là Caifas (Caiaphas). Theo Kinh Thánh, Caifas khuyên giết Giêsu, nói rằng cái chết của một người cứu cho muôn người. Vì nếu để dân nghe lời Giêsu thì người Roma sẽ đến phá hủy vùng đất thánh. (Giăng, XI, 46-53).

121. Còn bố vợ gã ở trong hố này - tức là Anne, bố vợ của Caifas, đồng lõa với Caifas trong âm mưu trừ khử Giêsu.

124. Tôi thấy Viếcghiliô vô cùng kinh ngạc - Virgilio kinh ngạc vì lần thăm Địa ngục trước chưa thấy cảnh Caifas bị trừng phạt vì lúc đó hắn chưa chết.